Karacabey Ekinli lagünü fanerogamlarından Schoenoplectus litoralis rizosferinde mineral azot oluşumu ve verimlilik

Abstract

Bu çalışma, Bursa ili Karacabey ilçesinin 30 km kuzey doğusunda yarı nemli, mezotermal ve deniz etkisinde kalan bir iklim tipi içinde yer alan Ekinli dalyanında; tatlı su ile beslenen , A1 ve A2 istasyonları, deniz suyunun karıştığı B1, B2 ve B3 istasyonları ve bu iki istasyondan uzakta bulunan C1 , C2 ve C3 istasyonları ile kara ortamını oluşturan 1.zon (A , B , C ); gel-git ortamını oluşturan 2.zon (A ,B,C ) ve suya batık ortamı oluşuran 3.zon’da (A , B , C ) iki vejetasyon boyunca Nm (Mineral-azot) oluşumu, değeri, veje¬tasyon süresi içinde istasyonlara ve zonlara göre değişimi ile bu değişimde etkili olabilecek ortam etmenleri araştırılmıştır. Araştırma alanımızı teşkil eden istasyonların tümünde Nm formlarından NH+ -N'u, iki vejetasyonda da NO -N'una oranla daha yüksek değerde bulunmuştur. Zonlardaki dağılış miktarları da genel olarak benzerlik göstermiştir (gel-git zonu). NO~-N'unun değeri, gerek istasyonlar ve gerekse zonlara göre dağılımda kara ortamı, her iki vejetasyonda da gel-git ve suya batık zona oranla yüksek değerde bulunmuştur. Toplam mineral-azot (TNm ), her üç istasyonda da yüksek değerde bulunmuş olup ’88 araştırma yılında bu miktar daha zengin bulunmuştur. Zonlardaki dağılım da istasyonlara uy¬gunluk göstermiştir. Toplam-azot (Tn ) değerleri açısından yapılan karşılaş¬tırmada ise A ve B istasyonları yüksek değerlerde bulunmuş olup C istasyonları miktar olarak daha az seviyede belir¬lenmiştir. Zonlara göre dağılımda da benzer durum vardı ve gel—git zonu daha zengin Tn değerine sahipti. Toprak azotu (%) miktarı da gel-git zonunda daha yüksek değerde kaydedilmiştir. Organik karbon miktarları, Nm ve Tn değerleri ile benzer durum göstermiştir. Nitrifikasyon bakterilerinin araştırma alanımızı oluşturan istasyonlar ile zonların 1g toprağındaki sayıları hesaplanmış ve mineral-azot formlarına zıt olarak gel-git zonu toprağında daha az sayıda Nitrosomonas ve Nitrobacter belirlenmiştir. İstasyonlardaki durum da zonlara benzerlik göstermiştir. Karbon azot oranı (C/N) bakımından yapılan değerlendirmede ise her iki vejetasyon devresinde de 3. Zon en yüksek miktarda bulunmuş olup 1. Zon en az miktarda kaydedilmiştir. Mineral-azot formlarının tüm ortam etmenleri olan ilişkileri açısından yapılan değerlendirmeler yıllar itibari ile 66. Ve 67. Çizelgelerde gösterilmiş olup her iki yıla ait en kuvvetli ilişki NH*- N ile TNm arasında bulunmuştur. Araştırma alanımızın hakim bilgisi olan Schoeonoplectus litoralis'i n fitomas ve vejetasyon boyunca elde edilen verimlilik hesaplamaları da yapılarak istasyonlara ve zonlara göre karşılaştırılmıştır. Topraklı fitomasi yönünden ’87 araştıma yılları 1.zon:12.81, 2.zon:23:34, 3.zon:19:73 g verime ulaşırken ’88 araştıma yılları 1.zon: . 2.54, 2.zon:33:71 ve 3.zon: 20.07 g toprakaltı fitamos verimine sahip bulunmuştur. Görüldüğü gibi, her iki yılda da gel-git zonunun daha yüksek değere sahip olduğu belirlenmiştir. Zonların 2 yıllık ortalaması ise 1.zon: 7.69, 2.zon: 23.03, 3.zon: 19.9 g olarak kaydedilmiştir. Topraküstü fitomasında ise ’87 araştırma yılında 1.zon:22.23, 2.zon: 36.14, 3.zon: 71.08 g fitomas verimine sahipken ’88 araşırma yıllarında 1.zon: 6.12, 2.zon: 14.26, 3.zon: 24.29 g topraküstü fitomas verimine sahip olmuştur. Her iki yıla ait zonlar ortalaması ha başına kuru ağırlık Ka olarak 1.zon: 3445 kg_Ka/ha, 2.zon: 6300 kg_Ka/ha, 3.zon: 11922.5 kg_Ka/ha’a karşılık gelmektedir. Topraküstü fitomasın ’88 araştırma yılında bariz azalma göstermesinin nedeni aşırı otlatma, lagünün suyu rejene eden kanalı Ballıkaya köylüleri tarafından kapatılmasıdır. Bu durum, suya batık zonun verimli olmasını sağlamıştır. Alanımızın hakim bitkisine kg_Ka/ha cinsinden azot verimi de hesaplanmış ve ’87 kök fitomasında 1.zon:24.16, 2.zon:31.19 ve 3.zon:45.24; ’88 kök fitomasında 1.zon:9.13, 2.zon:11.38 ve 3.zon:14.35 kg_Ka/ha bulunmuştur. Gövdde ise yıllara göre 1.zon: 220.40, 2.zon: 1947.59, 3.zon:432.50 ve 1.son:41.86, 2.zon:48.98, 3.zon:60.90 kg_Ka/ha tesbit edilmiştir.

Bu çalışma, Bursa ili Karacabey ilçesinin 30 km kuzey do¬ğusunda yarı nemli, mezotermal ve deniz etkisinde kalan bir iklim tipi içinde yer alan Ekinli dalyanında; tatlı su ile beslenen , A1 ve A2 istasyonları, deniz suyunun karıştığı B1, B2 ve B3 istasyonları ve bu iki istasyondan uzakta bu¬ lunan C1 , C2 ve C3 istasyonları ile kara ortamını oluşturan 1.zon (A , B , C ); gel-git ortamını oluşturan 2.zon (A ,B,C ) ve suya batık ortamı oluşuran 3.zon’da (A , B , C ) iki vejetasyon boyunca Nm (Mineral-azot) oluşumu, değeri, veje¬tasyon süresi içinde istasyonlara ve zonlara göre değişimi ile bu değişimde etkili olabilecek ortam etmenleri araştı¬rılmıştır. Araştırma alanımızı teşkil eden istasyonların tümünde Nm formlarından NH+ -N'u, iki vejetasyonda da NO -N'una oranla daha yüksek değerde bulunmuştur. Zonlardaki dağılış miktar¬ ları da genel olarak benzerlik göstermiştir (gel-git zonu). NO~-N'unun değeri, gerek istasyonlar ve gerekse zonlara göre dağılımda kara ortamı, her iki vejetasyonda da gel-git ve suya batık zona oranla yüksek değerde bulunmuştur. Toplam mineral-azot (TNm ), her üç istasyonda da yüksek değerde bulunmuş olup ’88 araştırma yılında bu miktar daha zengin bulunmuştur. Zonlardaki dağılım da istasyonlara uy¬gunluk göstermiştir. Toplam-azot (Tn ) değerleri açısından yapılan karşılaş¬tırmada ise A ve B istasyonları yüksek değerlerde bulunmuş olup C istasyonları miktar olarak daha az seviyede belir¬lenmiştir. Zonlara göre dağılımda da benzer durum vardı ve gel—git zonu daha zengin Tn değerine sahipti. Toprak azotu (%) miktarı da gel-git zonunda daha yüksek değerde kaydedilmiştir. Organik karbon miktarları, Nm ve Tn değerleri ile benzer durum göstermiştir. Nitrifikasyon bakterilerinin araştırma alanımızı oluşturan istasyonlar ile zonların 1g toprağındaki sayıları hesaplanmış ve mineral-azot formlarına zıt olarak gel-git zonu toprağında daha az sayıda Nitrosomonas ve Nitrobacter belirlenmiştir. İstasyonlardaki durum da zonlara benzerlik göstermiştir. Karbon azot oranı (C/N) bakımından yapılan değerlendirmede ise her iki vejetasyon devresinde de 3. Zon en yüksek miktarda bulunmuş olup 1. Zon en az miktarda kaydedilmiştir. Mineral-azot formlarının tüm ortam etmenleri olan ilişkileri açısından yapılan değerlendirmeler yıllar itibari ile 66. Ve 67. Çizelgelerde gösterilmiş olup her iki yıla ait en kuvvetli ilişki NH*- N ile TNm arasında bulunmuştur. Araştırma alanımızın hakim bilgisi olan Schoeonoplectus litoralis'i n fitomas ve vejetasyon boyunca elde edilen verimlilik hesaplamaları da yapılarak istasyonlara ve zonlara göre karşılaştırılmıştır. Topraklı fitomasi yönünden ’87 araştıma yılları 1.zon:12.81, 2.zon:23:34, 3.zon:19:73 g verime ulaşırken ’88 araştıma yılları 1.zon: . 2.54, 2.zon:33:71 ve 3.zon: 20.07 g toprakaltı fitamos verimine sahip bulunmuştur. Görüldüğü gibi, her iki yılda da gel-git zonunun daha yüksek değere sahip olduğu belirlenmiştir. Zonların 2 yıllık ortalaması ise 1.zon: 7.69, 2.zon: 23.03, 3.zon: 19.9 g olarak kaydedilmiştir. Topraküstü fitomasında ise ’87 araştırma yılında 1.zon:22.23, 2.zon: 36.14, 3.zon: 71.08 g fitomas verimine sahipken ’88 araşırma yıllarında 1.zon: 6.12, 2.zon: 14.26, 3.zon: 24.29 g topraküstü fitomas verimine sahip olmuştur. Her iki yıla ait zonlar ortalaması ha başına kuru ağırlık Ka olarak 1.zon: 3445 kg_Ka/ha, 2.zon: 6300 kg_Ka/ha, 3.zon: 11922.5 kg_Ka/ha’a karşılık gelmektedir. Topraküstü fitomasın ’88 araştırma yılında bariz azalma göstermesinin nedeni aşırı otlatma, lagünün suyu rejene eden kanalı Ballıkaya köylüleri tarafından kapatılmasıdır. Bu durum, suya batık zonun verimli olmasını sağlamıştır. Alanımızın hakim bitkisine kg_Ka/ha cinsinden azot verimi de hesaplanmış ve ’87 kök fitomasında 1.zon:24.16, 2.zon:31.19 ve 3.zon:45.24; ’88 kök fitomasında 1.zon:9.13, 2.zon:11.38 ve 3.zon:14.35 kg_Ka/ha bulunmuştur. Gövdde ise yıllara göre 1.zon: 220.40, 2.zon: 1947.59, 3.zon:432.50 ve 1.son:41.86, 2.zon:48.98, 3.zon:60.90 kg_Ka/ha tesbit edilmiştir.

In this study, the phytomass yield nitrogen mineralization and other possible factors influencing this minerali-zation were investigated in Ekinli Lagoon located 30 km north of Karacabey country, Bursa province. The research field in the lagoon consisted of three zon- es : non-aquatic (shore), tidal and aguatic zones (from land to water, respectively). Although the tidal zone contained fewer nitrification bacteria as compared to other zones, it had variable mois- ture, the highest total nitrogen and organic carbon. Con- sequently, it had the highest nitrogen mineralization and phytomass yield.