Câmi'ü'l-Hisâb (Giriş-İnceleme-Metin-Dizin)

Abstract

Bu tez çalışmasında, tarihî bir metin çalışması yapılması düşünülmüş ve XVI. yüzyıl Kanunî Sultan Süleyman Dönemine ait Yûsuf bin Kemâl el-Bursevî'nin Câmi'ü'l–Hisâb'ı konu olarak seçilmiştir. Giriş, inceleme, metin ve dizin olarak hazırlanan tezde ek bölüm olarak Terim Sözlükleri bölümü bulunmaktadır. Tezin konusuna bağlı olarak Câmi'ü'l–Hisâb adlı matematik metninin, çeviri yazısı yapılarak, elde edilen metin üzerinden dil tarihi, ses bilgisi, şekil bilgisi ve söz varlığı açılarından bir değerlendirme yapılmıştır. Tezin amacı, öncelikli olarak Türk dili alanındaki tarihî metin çalışmalarına katkı sağlamaktır. Bu amaca yönelik olarak tezin öncelikle mevcut nüshalarıyla birlikte karşılaştırmalı olarak çeviri yazısı yapılmıştır. Tezin giriş bölümünde Osmanlı bilim geleneği içinde matematik ilminin konumunun belirlenmesi üzerinde durulmuştur. İnceleme bölümünde ses bilgisi, biçim bilgisi üzerinden bir tarihî dil çalışması yapılmıştır. Eserin üçüncü bölümünde söz varlığı kapsamında eserdeki terimler üzerine bir sözlük bulunmaktadır. En son olarak eserdeki kelimelerin dizini hazırlanmıştır. Yine tezin sonuna incelenen eserin tam nüsha halinde tıpkıbasımı ve nüshalarının da birkaç sayfasının tıpkı basımı eklenmiştir.

In this study, the Jâmi'ü'l-Hisâb of Yûsuf bin Kamâl al-Bursevî was chosen to analyze with regards to historical texts. The Jâmi'ü'l-Hisâb is a work belonging Sultan Süleyman period, 16th century. The thesis consists of three sections: introduction, examination, and index. Moreover a term glossary is provided in annex. Jâmi'ü'l-Hisâb, the mathematics text was translated into Turkish and this transcription was evaluated in terms of language history, phonetics, morphology and the vocabulary. The aim of the dissertation is to contribute new mathematical terms to the historical text studies of Turkish language. Firstly the Jâmi'ü'l-Hisâb is translated with regards to comparison between existing copies of it. In the introduction of the dissertation, the science of mathematics for Ottoman was analyzed. Secondly, in the examination chapter of the dissertation, historical language studies took place with regards to the phonetics, and morphology. Thirdly, in the last chapter, there is a glossary in the scope of vocabulary on terms of the text. Lastly a term glossary is provided in annex. At the end, facsimile edition of full copy of Jâmi'ü'l-Hisâb and a few pages of its copy were added.