Ayyuki ile Yusuf-ı Meddah'ın Varka ve Gülşah mesnevilerinin karşılaştırılması

Abstract

Kaynağını Arap edebiyatından alan Varka ve Gülşâh hikâyesi ilk kez, İran edebiyatında Ayyukî tarafından yazılmıştır. Bu hikâye Türk edebiyatında ise ilk olarak Yûsuf-ı Meddâh tarafından, Ayyukî'nin Varka ve Gülşâh mesnevîsini ele alarak ortaya konmuştur. Yûsuf-ı Meddâh'ın eseri Ayyukî'nin eserine kıyasla yeni olaylar ve motifler barındırdığı için telif eser özelliğini taşımaktadır. Çalışmamızda bu iki mesnevî ayrıntılı bir şekilde beş bölüm hâlinde incelenip karşılaştırılmaktadır. Birinci bölümde iki şairin hayatı ve mesnevîlerinin özetleri yer almaktadır. İkinci bölümde ise Ayyukî'nin Varka ve Gülşâh ile Nizamî'nin Leylâ ve Mecnun mesnevîlerinin benzerliklerine yer verilmektedir. Bu iki mesnevînin hikâyeleri birçok açıdan birbirine benzemektedir. Üçüncü bölümde ise Varka ve Gülşâh hikâyesinin kaynağı olan Urvat ve Afrâ hikâyesi, Ayyukî ve Yûsuf-ı Meddâh'ın mesnevîlerinin hikâyeleri ile karşılaştırılmaktadır. Bu bölümde Ayyukî ve Yûsuf-ı Meddâh'ın mesnevîleri genel hatlarda birbirlerine benzedikleri ve aynı noktalarda Urvat ve Afrâ hikâyesinden ayrıldıkları tespit edilmektedir. Tezimizin dördüncü bölümünde Varka ve Gülşâh hikâye kurgusunun incelenmesi yer almaktadır. Bu bölümde hikâye kurgusunun kaynağı, hikâyede aşk ile kahramanlığın birleştirilmesi ve hikâyenin olay bütünlüğünde kullanılan yöntemler açıklanmaktadır. Son bölümde ise iki mesnevînin başlıklarının ve bölümlendirmelerinin değerlendirilmesi, konu açısından karşılaştırılması, kahraman kadrosu ve eserin içinde kullanılan vezin, nazım şekli ve nazım türlerinin incelenmesi yer almaktadır. Beşinci bölümden sonra çalışmada elde edilen sonuçlar yazılmaktadır.

The story of Varka and Gulshah, taken from Arabic literature, was written for the first time in Iranian literature by Ayyuki. This story, in Turkish literature, was first demonstrated by Yusuf-i Meddah considering the Ayyuki‟s Varka and Gulshah Masnavi. Compared with Ayyuki‟s literary work, Yusuf-i Meddah‟s work is featured as a copyrighted one since it has new events and motives within it. Our research draws upon studying and comparing the two Masnavies through five chapters in detail. The first chapter concerns the two poets‟ lives and summaries of their masnavies. The second chapter looks at the similarities between the Varka & Gulshah masnavi of Ayyuki and the Leyla & Mecnun masnavi of Nizami. The stories stated in two masnavies are similar to each other in many aspects. The third chapter involves the comparison between Orwah & Afraa: the source story for Varka & GülĢah, and the other stories stated in Ayyuki and Yusuf-i Meddah‟s masnavies. In this part we shed light on how the two masnavies of Ayyuki and Yusuf-i Meddah are generally similar to each other, at the same point; the way they derived from the source text: Orwah & Afraa was put into consideration, as well. The fourth chapter of our thesis highlights the Varka & GülĢah story fiction. In this part we demonstrate the origin of the story fiction, the combination between love and bravery and the techniques used for achieving unity of events in the story. Our last chapter focuses on: evaluating the two masnavies titles and chaptering system, comparison concerning the thesis reviewed in both works, characters and the rhyme scheme used in it, besides; reviewing the peotic system and its genres. Then, beyond the fifth chapter we get the consequences of our study written afterwards.