Belirlenimci Etik’te, paradoksal bir durum olan özgürlük-zorunluluk bağıntısı ve rasyonalite (Spinoza örneği)

Abstract

Spinoza’yı anlamak, Spinoza’yı yorumlamak, onu okumaya bağlıdır ve onu okumanın bir sonu olmadığını da onunla ilgili yapılan çalışmalar açıkça ortaya koymaktadır. Spinoza ile ilgili farklı yorumlamaların olması farklı okumaların bulunmasından kaynaklanmaktadır ki, çok farklı Spinoza okumalarının olması onun sisteminin doğasının gereğidir. Spinoza’yı yorumlamada terim ve deyimlerin, bunların “sıradan dil”de taşıdıkları anlamda değil, onun kendi tanımlamaları bağlamında anlaşılmaları özel bir öneme sahiptir. Spinoza’nın felsefesinde terimlere uygulayımsal bir anlam verilir ve bu çoğu kez doğal olarak kendiliğinden onlara yükleyebileceğimiz ya da yüklenmiş olan anlamlardan ayrılır. Bunların içerisinde, Spinoza’nın metafiziğinde oldukça önemli bir yer işgal edenlerin başında Tanrı ve özgürlük kavramları gelir. Onun felsefesinde zorunluluk ile özgürlük arasındaki bağıntının doğru kurulması, temel kavramlara yüklenilen anlamlara değil, kendisinin bu kavramlara yüklediği anlam içeriklerinin bilinmesine bağlıdır. Spinoza’nın zorunluluk-özgürlük paradoksuna getirdiği yaklaşımı anlamak, onun kendi sistemini oluşturmasında kullandığı yöntemin ve kavramların Spinozaca anlamlarını göz önünde bulundurmakla mümkündür. Spinoza’nın belirlenimci etiğinde zorunluluk özgürlüğü yadsımaz, aksine rasyonalite ile zorunluluğu yani doğa yasasını ya da Tanrısal yasayı kavramak, özgür olmakla aynı anlama gelir.

Understanding and evaluating Spinoza depends on reading him, and studies made about him reveal that reading him does not have an end. Different evaluations of Spinoza result from different readings; various readings of Spinoza are the necessity of the matter of the nature of his system. In evaluating Spinoza, understanding of terms and phrases has a special importance not in meaning they have in ‘ordinary language’, but in the sense of his own definitions. In Spinoza’s philosophy terms are given a technical meaning, and this mostly differs from meanings that are assigned of their own or we can naturally assign to them. Among them, the concepts of God and freedom come first at the beginning of what having a major place in Spinoza’s metaphysics. In his philosophy, correctly forming relationship between necessity and freedom depends not on meanings assigned to basic concepts, but on knowing the contents of meaning he, himself, assigned to these concepts. Understanding the approach Spinoza made to the paradox of freedom-necessity is possible through considering Spinozan meanings of the method and concepts he used in forming his own system. In Spinoza’s deterministic ethics, necessity does not deny freedom, on the contrary grasping nationality and necessity, namely natural law or Godly law means the same with being free.