Kırsal mahallelerde birinci basamak sağlık hizmetlerinin değerlendirilmesi: Bursa ili örneği

Abstract

Kesitsel tipte yapılmış olan bu araştırmada amaç; Bursa ili kırsal mahallelerinde sağlık hizmetlerinin kullanımını, birinci basamak sağlık hizmetlerinin sağlık hizmetleri kullanımı içindeki yerini ve Sağlıkta Dönüşüm Programı sonrasında kırsal alanda birinci basamak yapılanmasının etkinliğini değerlendirmektir. Araştırmanın evrenini Bursa ili kırsal mahallelerinde yaşayanlar oluşturmaktadır. Çalışmaya 1648 kişi katılmıştır. Kırsal mahallelerde yaşayanların bağlı olduğu aile sağlığı merkezlerinin (ASM) ortalama uzaklığı 14,60 (%95 G.A: 10,70-18,77) kilometredir. Beş mahallede devlet hastanesi, aile sağlığı merkezinden mahalleye daha yakındır. Katılımcılar sağlık hizmeti almak için ilk sırada devlet hastanesini (%44,5), ikinci sırada ise aile hekimini (%39,4) tercih etmektedir. ASM'ye 30 dakikadan fazla sürede ulaşılabilen mahallelerde ilk başvuru yeri olarak ASM tercihi azalmaktadır (p<0,05). 65 yaş ve üzerindekiler ile dul/boşanmış/eşinden ayrı yaşayanlar aile hekimlerine başvuruyu daha az tercih etmektedir (p<0,05). Katılımcıların %28,9'u aile hekiminin, %80,1'i ise aile sağlığı elemanının adını bilmemektedir. Aile hekimine kişi başı ortalama başvuru sayısı yılda 2,24 ve toplam sağlık kuruluşuna başvuru sayısı 4,52'dir. Katılımcıların %12,5'inin son bir yılda tıbbi gereksinimleri karşılanamamıştır. Katılımcılardan 522 kişinin (%31,6) en az bir kronik hastalığı vardır ve ASM'ye ulaşma süresi 30 dakikadan daha az olan hastaların kronik hastalıklarının takip edilme oranı daha yüksektir (p<0,05). Kolon kanseri taraması oranı %15,7; meme kanseri (mamografi) %26,3 ve servix kanseri taraması oranı %25,0'dır. Bu çalışmada, aile hekimliği modelinin kırsal alanda ilk başvuru yeri, süreklilik, kapsayıcılık ve eşgüdüm açısından beklenen etkinliği sağlayamadığı gösterilmiştir. Kırsal alanda sunulan birinci basamak hizmetleri yetersizlikleri gidermek üzere yeniden düzenlenmelidir.

Evaluation of Primary Health Care Services in Rural Areas: Example Of Bursa Province This cross-sectional study aimed to evaluate the health care utilization in the rural areas of Bursa, place of primary health care services in health care utilization and efficacy of the structuring of primary health care in rural areas after the Health Transformation Program. The sample of the research included the people living in the rural areas of Bursa. A total of 1648 people participated in the study. The mean distance of the family medicine centres (FMC) to which people living in rural areas were affiliated was 14,60 (95% CI: 10,70-18,77) kilometers. The state hospital was closer than family medicine centre in five districts. The participants initially preferred the state hospital (44,5%) and then family physician (39,4%) to get health services. As the first admission place, the preference of FMC was reduced in the districts where access to FMC took more than 30 minutes (p <0,05). Those who were aged 65 years or older and who were widow / divorced / living separated from her/his spouse preferred to admit to family physicians less frequently (p <0,05). Of the participants, 28,9% did not know the name of the family physician and 80,1% did not know the name of the medical staff in the family medicine centre. The mean number of applications to family physician per person was 2,24 per year and the total number of applications to health facilities per person was 4,52. The medical needs of 12,5% participants could not be met in the last year. Of the participants, 522 (31,6%) had at least one chronic disease, and the follow-up ratio of the chronic diseases was higher for the patients whose access time to FMC was less than 30 minutes (p <0,05). The screening rate was 15,7% for colon cancer, 26,3% for breast cancer (mammography) and 25,0% for cervix cancer. This study demonstrated that family practice model could not provide the expected efficacy in terms of being first admission place, sustainability, comprehensiveness and coordination. Primary health care services in rural areas should be reorganized in order to make up the deficiencies.