Türkiye-Libya ilişkileri (1951-2011)

Abstract

Trablusgarp'ın 1551 yılından 1911 yılına kadar Osmanlı hakimiyeti altında bulunduğu süreç, Türkiye ve Libya'nın ortak tarihini oluşturmaktadır. 1911 yılından sonra Libya'da batılı devletlerin işgal dönemlerinin başlaması üzerine, Libya Türk toprağı olmaktan çıktı. Bu süreçte Osmanlı Devleti'nin yıkılmasına müteakip, Anadolu coğrafyasında 1923 yılında Türkiye Cumhuriyeti Devleti kuruldu. Libya'nın işgal dönemi ise 1951 yılında BM desteğiyle bağımsızlığını ilan etmesi üzerine sona erdi ve Libya'da Krallık dönemi başladı. İki ülkenin birbirlerinden bağımsız hüviyetlerine kavuşmaları üzerine, ortak geçmişlerinin verdiği yakınlıkla birlikte 1951 yılında aralarında diplomatik ilişkiler kuruldu. 1969 yılında ihtilal yaparak Libya yönetimini ele geçiren Muammer El Kaddafi, Türkiye – Libya İlişkilerinin en önemli aktörü oldu. Bu çalışmada Kral İdris ile başlayıp Kaddafi ile devam eden 60 yıllık siyasi, ekonomik ve toplumsal ilişkiler mukayese edilerek incelendi. Çalışma süresince Devlet Arşivleri Başkanlığı Cumhuriyet Arşivi belgelerinin detaylı bir şekilde incelenmesiyle birlikte iki ülkenin ilişkileri üzerine açıklığa kavuşmamış çok sayıda bilgi ve belgeden faydalanıldı. Ayrıca arşiv belgelerinin yanı sıra gazete taramaları yapılarak Türk kamuoyunda yer alan haberler doğrultusunda çalışma konusu içerisinde eksik kalan noktalar giderildi. Son olarak konuyu ihtiva eden çok sayıda araştırma eserinden çapraz okumalar yapılarak faydalanıldı.

Tripoli has been under Ottoman rule from 1551 until 1911, that is the constitute the common history of Turkey and Libya. After 1911, the occupation periods of western states began to Libya and Libya ceased to be Turkish land. Following the collapse of the Ottoman Empire, the Republic of Turkey was founded in 1923 in Anatolia. Libya's occupation period ended in 1951 when it declared its independence with the support of the UN and the Kingdom period began in Libya. Upon the independence of the two countries, diplomatic relations were established between them in 1951 with the affinity of their common background. By coup in 1969, took over the Libyan government by Muammar al-Gaddafi, he was the most important actor of Turkey-Libya relations. In this study 60-years political, economic and social relations were examined and compared that starts with King Idris and continuous Gaddafi. During the study, the documents of the Department of state archives and archives of Republic were examined in detail and a large number of unclear information and documents on the relations of the two countries were utilized. In addition to the archive documents, newspapers were carried out and the missing points in the study subject were fixed in line with the news in Turkish public press. Finally, benefit from a large number of research works involving the subject were by cross read.