20.yüzyılın ürettiği itikâdi-kelâmi problemlere Mehmet Akif Ersoy'un bakışı

Abstract

20. yüzyıl dünya genelinde siyasi, iktisadi, sosyal, kültürel ve dini alanlarda değişimlerin ve yeni fikri hareketlerin olduğu bir dönemdir. Mehmet Akif Ersoy, bu dönemde yaşayan Doğu-Batı medeniyetlerinin durumunu gözlemleyip karşılaştırmalı olarak tahlil eden bir düşünürdür. Osmanlı Devleti'nin en çalkantılı döneminde yaşanan toplumsal sorunlar ile aydın-halk arasındaki itikâdi ve kelâmi alanda oluşan fikir ayrılıklarına Akif'in Safahat adlı eseri, yayınladığı çeşitli makale ve tefsir çalışmaları incelenerek ulaşılmıştır. Bu bağlamda öncelikle Akif'in fikirlerinin oluşmasına zemin hazırlayan sosyal ortam ele alınmıştır. İtikâdi- kelâmi problemler ise Mehmet Akif'in uluhiyyet- nübüvvet- semiyyat düşünceleri altında işlenmiştir. Çalışmamızın son kısmında dönemin diğer tartışılan konularından olan dinde teceddüd, eğitim, kadın ve aile hayatına değinilirken halkın kültür, gelenek ve inançları da göz önünde bulundurulmuş, Akif'in şiirlerindeki hikayelere başvurulmuştur. 20. yüzyılın ürettiği itikadi-kelami problemlere dönemin sosyo-kültürel yapısı etkili olmuş ve Akif, toplumu bu yönde arzu edilen İslamî hayata yönlendirmeye çalışmıştır. Bu çalışma, Mehmet Akif'in eserlerinin yalnızca edebi nitelikli olmadığını aynı zamanda toplumsal ve dini alanlarda da incelenmeye değer olduğunu ve kendisine yapılan eleştirilerin sebeplerini belirleme bakımından önemli olduğu düşünülmektedir.

The 20th century is a period of changes and new intellectual movements in the political, economic, social, cultural and religious fields around the world. Mehmet Akif Ersoy was a thinker who observes and analyzes the situation of East-West civilizations in this period. The social problems experienced during the most turbulent period of the Ottoman Empire with the differences of opinion between the intellectuals and the people in the theological field were reached by examining Akif's Safahat and various articles and commentaries. In this context, firstly, the social environment that prepared the ground for the formation of Akif's ideas was discussed. Theological problems were discussed under Mehmet Akif's ideas of uluhiyyet-nubuvvet-semiyyat. In the last part of the study, the culture, traditions and beliefs of the people were also taken into consideration while referring to the other debated issues of the period, inovation in religion, education, women and family life, and the stories in Akif's poems were used. The socio-cultural structure of the period was effective on the theological problems produced in the 20th century and Akif tried to lead the society to the desired Islamic life in this direction. In the study, it is thought that Mehmet Akif's works are not only literary but also worthy to examine in social and religious fields and are important in determining the reasons for his criticism.