İlyas İbn İsa: Hayatı, eserleri ve düşünceleri

Abstract

Osmanlı Devleti’nin en güçlü dönemine tekabül eden XVI. yüzyılda özellikle Akhisar’da önemli ilim adamları yetişmiştir. Günümüze birçok eser bırakan İlyas ibn İsa da bunlardan birisidir. Medrese yanında drgâhı da bulunan İlyas ibn İsa, Bayramiyye tarikatinin İseviyye kolunun kurucusudur. Ayrıca şehzadeler vasıtasıyla idare ile de iletişimi olmuştur. Dolayısı ile onu tanımaya çalışmak, dönemin ilim, tasavvuf, siyaset ve toplum hayatını anlamamıza yardım edecektir. Bu çalışmada, eserlerinden yola çıkılarak İlyas ibn İsa’nın hayatı ve eserleri tanıtılmaya çalışılmıştır. Şerh-i Esmâ-i Hüsnâ, Fusûl-i Aşere, Rumûzü’l-Künûz ve Menâkıb-ı Şeyh Mecdüddîn eserlerinin önemlilerindendir. Vahdet-i vücût anlayışının hâkim olduğu eserlerinde padişah, şehzade ve lalalar başta olmak üzere devlet adamlarına nasihatler önemli yer tutmaktadır. II. Bayezid, Yavuz Sultan Selim ve Kanuni Sultan Süleyman devirlerini idrak etmiş bir âlim ve mürşid olarak İlyas ibn İsa, cifr, havas ve vefk gibi gizli ilimlere olan ilgisi dikkat çekmektedir.

Many significant intellectuals lived in the 16th century, the most powerful period of the Ottoman Period, especially in the region of Akhisar. İlyas ibn İsa, who left numerous works, was one of those scholars. İlyas ibn İsa, whose Dervish lodge stood beside a madrasah, belonged to the Şemsiyye branch of Bayrami religious order/ that was founded by Akşemseddin and he founded the İseviyye branch of the same religious order. While living among the folk, he also had a connection with the administration through princes. Trying to get to know him can cast a light on understanding the scholarship, Sufism, politics and community life of the period. This study will introduce his works and based on his writings his life history. Some of the important works of him include Şerh-i Esmâ-i Hüsnâ, Fusûl-i Aşere, Rumûzü’lKünûz and Menâkıb-ı Şeyh Mecdüddîn His works that mainly concentrates on Vahdat-i Vucud offers advises to sultan, princes, and statesmen especially to ‘lala’ teachers of princes to a great extent. It takes attention that as a scholar and murshid, who lived during the dynasties of II. Bayezid, Yavuz Sultan Selim and Kanuni Sultan Süleyman, his works heavily focused on cifr, havas, vefk.