Bazı yem bezelyesi (Pisum sativum L.) melezlerinin tarımsal özelliklerinin ve uyum yeteneklerinin belirlenmesi

Abstract

Bu araştırma; tane ve ot verimi yüksek yeni yem bezelyesi (Pisum sativum L.) çeşitlerini geliştirmek için uygun başlangıç populasyonunu oluşturacak ebeveyn ile melezleri belirlemek ve oluşturulan melez populasyonların F2 generasyonunda genetik yapıyı araştırmak amacı ile yapılmıştır. Bu amaçla; 4 adet ana (line) (Debrecen3, Sel 325, USA5 ve Vesela) ve 5 adet baba (tester) (Ardahan, Gap Pembesi, Kirazlı, Milwa ve USA1) ebeveyn kullanılarak 4x5 LinexTester analiz yöntemine göre melezlemeler gerçekleştirilmiştir. Tüm bitkiler, 2016-2018 vejetasyon döneminde Bursa Uludağ Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarımsal Uygulama ve Araştırma Merkezi arazilerinde kıĢlık olarak yetiştirilmiştir. Denemenin ilk yılında ebeveyn ve F1 generasyonlarının ortalamaları, genel ve özel uyum yetenekleri ile heterosis ve heterobeltiosis değerleri belirlenmiştir. Genellikle incelenen tüm özelliklerde melezlerin ortalama değerleri ebeveynlerden daha yüksek olmuştur. Tane verimi ve kes verimi açısından Sel3-25, Ardahan, Gap Pembesi, Kirazlı, Vesela ve USA1 ebeveynlerinin genel uyum yetenekleri, Debrecen3xUSA1, Sel3-25xGap Pembesi, Sel3-25xKirazlı, Sel325xUSA1, USA5xArdahan, USA5xGap Pembesi, USA5xMilwa, ve VeselaxKirazlı melezlerinin de özel uyum yetenekleri ve melez güçleri önemli bulunmuştur. Bu melezlerin F2 populasyonları ile ebeveynler ikinci yıl ekilmiş ve araştırılan özelliklerin minimum ve maksimum değerleri ile frekans dağılımları belirlenmiştir. Elde edilen sonuçlara göre melezlerde bitki boyu 5-190 cm, bitkide bakla sayısı 2-299 adet, baklada tohum sayısı 1-9 adet, bitkide tohum sayısı 4-1196 adet, biyolojik verim 3,00-317,50 g/bitki, kes verimi 1,50-166,00 g/bitki, hasat indeksi %1,45-94,29,tane verimi 0,50151,50 g/bitki ve 1000 tane ağırlığı 27,78-307,69 g arasında değiĢmiĢtir. Sonuç olarak; Debrecen3xUSA1, Sel3-25xGap Pembesi, Sel3-25xKirazlı, Sel3-25xUSA1, USA5xArdahan, USA5xGap Pembesi, USA5xMilwa, Veselax Kirazlı melezlerinin tane ile ot verimi açısından ümitvar olduğu ve Sel3-25, Ardahan, Gap Pembesi, Kirazlı, Vesela,USA1 genotiplerinin de melez ıslah çalışmalarında iyi birer ebeveyn olarak kullanılabilecekleri belirlenmiştir.

This research was carried out to determine the parent and hybrids that will form the appropriate starting (basic) population to develop new forage pea (Pisum sativum L.) varieties with high seed and forage yields and to investigate the genetic structure in the F2 generation of the hybrid populations. For this, 4 female (Debrecen3, Sel 3-25, USA5 ve Vesela) and 5 male (Ardahan, Gap Pembesi, Kirazlı, Milwa ve USA1) pea parents were used and crossed according to the Line x Tester analysis method. All plants were grown in experimental fields of the Agricultural Application and Research Center of Agriculture Faculty, Bursa Uludağ University during the 2016-2018 vegetation period. Mean values, general and specific combinig ability, heterosis and heterrobeltiosis values related to all characteristics of parents and F1 generations were determined in first year. Generally, the mean values of the hybrids were higher than the mean values of the parents for all characteristics. The Sel3-25, Ardahan, Gap Pembesi, Kirazlı, Vesela and USA1 parents had significant general combining ability for seed and straw yield. Debrecen3xUSA1,Sel3-25xGap Pembesi, Sel3-25xKirazlı, Sel3-25xUSA1, USA5xArdahan, USA5xGap Pembesi, USA5xMilwa and VeselaxKirazlı hybrids showed significant specific combining ability and hybrid prformance for seed and straw yield. The F2 populatıons of these hybrids and their parents were sown in the secondy year and frequency distribution and the minimum and maximum values of the investigated traits were determined. Plant height, number of pods per plant, number of seeds per pod, number of seeds per plant, biological yield, straw yield, harvest index, seed yield and 1000-seed weight were varied between 5-190 cm, 2-299 number, 1-9 number, 4-1196 number, 3,00-317,50 g/plant, 1,50-166,00 g/plant, %1,45-94,29, 0,50151,50 g/plant and 27,78-307,69 g in hybrids, respectively. In conclusion, Debrecen3xUSA1, Sel3-25xGap Pembesi, Sel3-25xKirazlı, Sel3-25xUSA1, USA5xArdahan, USA5xGap Pembesi, USA5xMilwa and VeselaxKirazlı hybrids might be considered as promising hybrids for seed and forage yield. On the other hand, Sel325, Ardahan, Gap Pembesi, Kirazlı, Vesela and USA1 parents can be used as a good parent in hybridization studies.