İznik (Nikaia) kentinin Bizans ortaçağında sosyal ve kültürel yaşamı

Abstract

Uzun bir tarihi geçmişe sahip olan İznik kenti tarih içerisinde pek çok medeniyetin farklı zamanlarda derin izler bıraktığı bir yerleşim yeri olarak karşımıza çıkmaktadır. Kentin, stratejik konumu, iklimi, verimli toprakları, göl kenarında kurulmuş olması ve ulaşım imkânları kenti tarih boyunca önemli merkez olarak ön plana çıkarmış ve kentte birçok kültürün oluşmasına imkân sağlamıştır. İznik kentinin günümüzde mevcut olan kent dokusu, 2400 yıllık bir birikimin ürünüdür. Belli dönemlerde farklı kültürlerin yaşamış olduğu kent, en parlak dönemine Ortaçağ'da Bizans İmparatorluğu hâkimiyetindeyken ulaşmıştır. İznik, askeri ve ekonomik koşulların değişmesiyle ortaya çıkan karanlık çağda, küçülen ve ortadan kaybolan Bizans kentlerinin aksine, zamanın tüm olumsuz koşullarına direnen ve canlılığını koruyarak yükselen bir kent olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu dönemde kent, sosyal ve kültürel yönden büyük önem kazanmış, Hristiyanlık dünyası için önemli kararların alındığı I. ve VII. Ekümenik konsillere ev sahipliği yapmış, Anadolu'nun en güçlü theması olan Opsikion themasının merkezi konumunda yer almış ve Bizans İmparatorluğuna başkentlik yapmıştır. Pagan bir geçmişe sahip olan İznik kenti, Bizans hâkimiyetindeyken Hristiyanlık dininin ve kültürünün etkisiyle yeniden düzenlenip şekillenmiştir. Bu çalışmada kentin tarihsel arka planı ışığında; sosyal, dini ve askeri etmenlerin etkisi sonucu Ortaçağ boyunca geçirdiği değişim ve fiziki çehre ortaya koyulmuştur. Çalışmamız esnasında İznik'in binlerce yıllık geçmişi kentin yapılanmasında ve fiziki çehresinin oluşumunda sürekli karşımıza çıkmış, bu nedenle de kent, kuruluşundan Ortaçağ'ın sonuna kadarki süreçte bir bütün olarak ele alınmıştır.

Iznik city appears as a settlement area with deep history from several civilizations in course of time with long dates. The city is featured as an important center with it's strategic position, climate, loam, location at lake side and trasportation oppurtunuties. These factors also provide an opportunity to creation of several cultures. Urban fabric of Iznik city at the present time is the output of 2400 years' fund of history. The city which different civilizations lived in a given period reached it's heyday at the middle age with Byzantine Empire. In the dark age, which showed up with change on economical and military conditions, Iznik appers as a city which rising with protecting it's liveliness against the all of negative conditions at that time on the contrary of other Byzantine cities that became lost or became smaller. The city became much more important at that period in case of sociality and cultural way. The city did the honours for I. and VII. Ecumenic councils, became the center for Opsikion Thema which is the strongest thema of Anatolia and also the city was capital of Byzantine Empire. Iznik city which got Pagan history was reorganized and shaped with the effect of Christianity religion and culture when the city is under dominance of Byzantine Empire. In this study, in the light of city's historical background; the change and physical countenance of city during the middle age with the effect of social factors, religious factors and military factors was presented. During our study, Iznik's thousand years of history was always noticed in city's urban structuring and formation of physical countenance thanks to this city was evaluated from it's establishment to end of Middle age as a whole.