Gelir vergilerinde yer alan muafiyet, istisna ve indirimlerin vergiden kaçınma aracı olarak kullanılabilirliğinin analizi

Abstract

Devletlerin kamu harcamalarını finanse etmek amacıyla en çok başvurdukları kamu geliri vergilerdir. Mükellefler açısından ise vergiler, devletin zora dayalı olarak aldığı ve karşılığında bireysel fayda görmediklerinden ödemek istemedikleri bir yüktür. Bu düşünceler sonucunda mükellefler üzerine düşen vergi yükünü en aza indirebilmek amacıyla vergilere karşı tepki gösterme yoluna giderler. Bu tepkilerden biri de vergiden kaçınmadır. Mükellefler kanunlara aykırı gelmeden üzerlerine düşen vergi yükünü en aza indirecek ya da hiç vergi yükü doğmayacak şekilde yapacakları eylemlerle vergiden kaçınabilmektedirler. Bunun bir yolu da kanunların onlara tanıdığı muafiyet, istisna ve indirim uygulamalarından yararlanmaktır. Vergi kanunlarında ne kadar fazla muafiyet, istisna ve indirim hükümleri varsa, mükellefler o kadar fazla vergiden kaçınma imkânı elde etmekte ve bu imkânlardan yararlanmaktadır. Bu çalışmada mükelleflerin vergiden kaçınma amacıyla kanunlarda yer alan muafiyet, istisna ve indirimleri kullanıp kullanmadıkları ve bu uygulamalara olan bakış açıları incelenmiştir. Tez kapsamında Bursa'da faaliyette bulunan meslek mensuplarına toplam 436 anket uygulanmıştır. Yapılan anket sonucunda ortaya çıkan veriler faktör analizine tabi tutulmuştur. Bu analiz sonucunda Serbest Muhasebeci Mali Müşavirlere göre Türkiye'de mükelleflerin muafiyet, istisna ve indirimleri vergiden kaçınma aracı olarak kullanmaları açısından en önemli faktörün "Yararlanma İmkânı" olduğu tespit edilmiştir. Dolayısıyla çalışma mükelleflerin imkânları olduğu takdirde muafiyet, istisna ve indirimleri vergiden kaçınma amacıyla kullandıklarını ortaya koymuştur.

Taxes are the most commonly applied income of states to finance public expenditures. For the taxpayers, taxes are a burden that the state receives based on force, and they do not want to pay because they do not see individual benefits in return. As a result of these considerations, taxpayers try to react against taxes in order to minimize the tax burden on them. One of these reactions is tax avoidance. Taxpayers can avoid tax by taking actions that will minimize the tax burden on them or do not create any tax burden without violating the law. One way of doing this is to take advantage of the exemptions, exceptions, and discounts that the law gives them. In this study, whether taxpayers use exemptions, exemptions, and reductions in the laws for tax avoidance purposes and their perspectives on these practices are examined. Within the scope of the thesis, 436 questionnaires were applied to the professionals in Bursa. The data obtained as a result of the survey was subjected to factor analysis. According to this analysis, the professional exemption of taxpayers in Turkey to refrain from tax exemptions and discounts are the essential factor in terms of their use as a tool "Benefit Opportunities" that have been identified. Therefore, the study revealed that taxpayers use exemptions, exemptions, and reductions for tax avoidance whenever possible.