Vergi uyuşmazlıklarının çözümünde uzlaşma kurumunun değerlendirilmesi

Abstract

Vergi idaresi ile vergi mükellefleri arasında vergilemeden kaynaklanan uyuşmazlıklar, vergilendirme sürecinin herhangi bir aşamasında ortaya çıkabilmektedir. Çeşitli nedenlerle ortaya çıkan bu uyuşmazlıklar idari aşamada ve yargı aşamasında olmak üzere iki şekilde çözüme kavuşturulmaktadır. Çalışmamızda, vergi uyuşmazlıklarının idari aşamadaki çözüm yollarından birisi olan uzlaşma müessesesi ve bu müessesenin etkinliği değerlendirilmeye çalışılmıştır. Uzlaşma müessesesi 1963 yılında 205 sayılı kanun ile Vergi Usul Kanunu'muza eklenen bir kurumdur. 205 sayılı kanun gerekçesinde uzlaşmanın amacının; kamu alacağının hızlı bir şekilde tahsili, idare ile mükellefler arasındaki ihtilafların süratle çözülerek mükelleflerin huzura kavuşturulması ve yargının iş yükünü hafifletmek olduğu belirtilmiştir. Uyuşmazlıkların çözüme kavuşturulmasında müessesenin etkinliği değerlendirilirken, belirtilen amaçlara ne ölçüde ulaşıldığı ve bu amaçlardan ne ölçüde uzaklaşıldığı üzerinde durulmuştur. Üç bölümden oluşan çalışmanın birinci bölümünde, vergi uyuşmazlığı kavramı ve uyuşmazlıkların ortaya çıkış nedenleri açıklanmış, uzlaşma müessesesinin ülkemizde uygulamaya girdiği 1963 yılından bu yana çıkarılmış olan kanun ve yönetmeliklerle geçirdiği değişiklikler ele alınmıştır. Uzlaşma kurumunun çeşitli ülkelerdeki uygulamalarına yer verilmiştir. İkinci bölümde, uzlaşma müessesesinin bu konudaki kanun ve yönetmeliklerde yapılan düzenlemeler kapsamında uygulamasına yer verilmiştir. Üçüncü bölümde ise, uzlaşmanın idare ve mükellefler açısından faydalı yönleri ile müesseseye yöneltilen eleştirilere değinilmiş olup, uzlaşma sonuçlarına ait istatistiki verilere dayanılarak geçmişte yapılmış olan uzlaşma görüşmelerinin sonuçları değerlendirilmiştir. Ayrıca uzlaşma müessesesi ile ilgili olarak uygulamada karşılaşılan sorunlar dikkate alınarak müessesenin daha etkin işleyebilmesi için çeşitli görüş ve önerilerde bulunulmuştur.

Disagreements derived from taxation between tax administration and taxpayers can emerge in any phase of taxation process. There are two ways to resolve these disagreements emerging from various of reasons; in administrative ways and in judicial phase. This study deals with the institution of conciliation, which is one of the resolving ways in administrative phase of tax disputes, and its effectiveness. The conciliation is an establishment that was added to our Tax Procedure Code by Law No.205 in 1963. Justification for the Law No. 205 is declared to encash the public will rapidly, to resolve the controversies between administration and taxpayers and to alleviate the workload of justice. In evaluating the effectiveness of institution in resolving the disagreements, we emphasize to what degree the goals are achieved and to what degree they are far away. In the first chapter, the concept and the reasons of emerging of tax disagreements are explained, and the changes in institution of conciliation by laws and regulations issued until 1963, which is the year it got into practice. Also we give place to applications of institution of conciliation in various countries. The second chapter deals with the application of institution of conciliation within the laws and regulations in this subject. In the third chapter, we touch on the beneficial sides of conciliation for administration and taxpayers, and criticism to the reconciliation establishment. Also, the results of the conciliation interviews in the past are evaluated on the strength of statistical data of conciliation results. In addition, some recommendations are made for the institution in order to work effectively, having regard to the problems in application of institution of conciliation.