Doliche ışığında Anadolu Mithraeumları

Abstract

İnsanlık tarihinin başlangıcından bu yana insanlar manevi boşlukları doldurmak ve yaratıcıyla iletişime geçebilmek için ya doğal ve heybetli bir alanı ibadet alanı yapmışlardır ya da mimari tekniklerle bir mabet inşa etmişlerdir. Anadolu, Hindistan, İran, Mezopotamya ve Roma sınırlarında eski çağlarda rağbet gören Mithraizm’de de tanrıyla iletişimin gerçekleşmesi için ibadet alanları inşa edilmiştir. Anadolu ve Roma sınırları hariç diğer coğrafyalarda tanrı Mithras’a dair bir tapınak olgusuna rastlanmamıştır. Özellikle Roma sınırlarında asker, tüccar ve kölelerin üyesi olduğu bu inanç, daha çok askeri geçişlerin olduğu noktalarda hizmet vermekteydi. Bu yüzden Mithras tapınakları Roma garnizonlarının sınırlarında inşa edilmekteydi. Çalışmamızda Anadolu’da varlığı kesin olarak kanıtlanan ve varlığı olasılık dahilinde olan Mithras tapınakları anlatılmıştır. Anadolu’da varlığı kesin olarak kanıtlanan Doliche ve Zerzevan mithraeumları odak noktası olup, tapınak varlığının söz konusu olduğu diğer bölgeler ise detaylı bir şekilde ele alınmıştır. Bu ayrım dikkate alınarak daha önce böyle bir çalışma yapılmadığı ve literatürde boşluk olduğu için Anadolu’daki Mithras tapınakları tezimize konu olmuştur. Ayrıca çalışmamızda Anadolu dışında keşfedilen birkaç mithraeum da örnek gösterilerek karşılaştırma yoluna gidilmiştir.

Since the beginning of human history, people have either built a natural and imposing area of worship or built a temple with architectural techniques in order to fill the spiritual gaps and communicate with the creator. In Mithraism, which was in demand in ancient times at the borders of Anatolia, India, Iran, Mesopotamia and Rome, worship places built to communicate with god as well. In other geographies, except for the borders of Anatolia and Rome, no temple phenomenon regarding the god Mithras has been found. This belief, which was a member of soldiers, merchants and slaves, especially in the borders of Rome, served in places where there were more military crossings.For this reason, Mithras temples were built on the borders of Roman garrisons. This paper presents Mithras temples which existence of which is definitely proven in Anatolia and whose existence is within the bounds of possibilitiy. Doliche and Zerzevan mithraeums, whose existence is definetely well proven in Anatolia, has been a focal point and other areas discussed exitenceof temple has been adressed in detail as well. Pursuant to this distinction, Mithras temples in Anatolia have been the subject of our thesis since there is a deficency in the literature and no such study has been done before. Additionaly, in our study, a comparison was made by showing exanples of the several mithraeums discovered outside Anatolia.