Envârü'l-Âşıkîn'in Pertev Paşa nüshası (133A-264A) (Giriş, şekil bilgisi, metin, dizin, tıpkıbasım örnekleri)

Abstract

Oğuz Türkçesi yazı dilinin gelişimini daha iyi anlayabilmek amacıyla incelemiş olduğumuz Envârü'l-Âşıkîn, 855 (hicri) yılı Muharrem ayının birinde yani miladi olarak 3 Şubat 1451 yılında Yazıcıoğlu Ahmed-i Bîcân tarafından nesir türünde istinsah edilmiş dini bir eserdir. Eski Anadolu Türkçesi devrinde kaleme alınmış ve o devrin dil özelliklerini taşıyan bir eser olan Envârü'l-Âşıkîn'in çeşitli kütüphanelerde pek çok nüshası bulunmaktadır. Eserin bilinen en eski tarihli nüshası Pertev Paşa nüshasıdır. Çalışmamıza konu olan bu nüsha, İstanbul Süleymaniye Kütüphanesi'nin Pertev Paşa bölümünde, 00229M demirbaş numarasıyla yer almaktadır. 397 varaktan oluşan nüshada, metin çerçeve içerisinde yalnızca ayetler, hadisler, dualar ve bölüm adları kırmızı olmak üzere siyah mürekkep kullanılarak harekeli nesih ile yazılmıştır. Satır sayısı genellikle 15 olmakla birlikte kimi sayfalarda 16, 17 satıra kadar çıktığı görülmektedir. Nüshanın 396b varağında, eserin Pîri bin Ali bin Posal (?) tarafından 918 (hicri) yılında Rebiü'l-evvel ayının ortasında salı günü (Haziran 1512) istinsah edildiğine dair bir kayıt bulunmaktadır. "Giriş", "Şekil Bilgisi", "Metin", "Dizin" ve "Tıpkıbasım Örnekleri" olmak üzere beş bölümden oluşan çalışmanın "Giriş" bölümünde, Envârü'l-Âşıkîn'in yazılmış olduğu Eski Anadolu Türkçesi dönemi, Envârü'l-Âşıkîn'in muhtevası, nüshaları ve eserin müellifi olan Yazıcıoğlu Ahmed-i Bîcân hakkında bilgiler verilmiştir. "Şekil Bilgisi" bölümünde yapım ekleri, çekim ekleri, zamirler, sıfatlar, zarflar ve edatlar örneklendirilerek açıklanmıştır. "Metin" bölümünde, Envârü'l-Âşıkîn'in Pertev Paşa nüshasının 133a-264a varakları arasında yer alan kısmın çeviri yazılı metni ortaya konulmuştur. "Dizin" bölümünde, "TürkSözDiz v.3.2" dizin hazırlama programı kullanılmıştır. Eski Anadolu Türkçesi dönemi söz varlığına katkı sağlamak amacıyla hazırlanan dizinde yer alan sözcükler, alfabetik bir şekilde sıralanmış ve sözcüklerin metin içerisindeki kullanımlarına dikkat edilerek anlamları ve hangi dile ait oldukları yazılmıştır. "Tıpkıbasım Örnekleri" bölümünde, Envârü'l-Âşıkîn'in Pertev Paşa nüshasından bazı kısımların tıpkıbasım pozlarına yer verilmiştir. Çalışmanın sonunda; sonuç bölümüne ve çalışmada kullanılan kaynaklara yer verilmiştir.

Envârü'I-Âşıkîn, which we have studied in order to better understand the development of the Oghuz Turkish literary language, is a religious work replicated in prose type by Yazıcıoğlu Ahmed Bîcân on February 3, 1451, in one of the Muharram months of 855 (Hijri). There are many copies of Envârü'I-eserşıkîn in various libraries, which was written in the period of Old Anatolian Turkish and which has the language characteristics of that period. The oldest known copy of the work is the Pertev Pasha Copy. This copy, which is the subject of our study, is located in the Pertev Pasha section of the Süleymaniye Library of Istanbul, under accession record 00229M. In the copy consisting of 397 leafs, inside the frame text all is written by using black ink with naskh action, with only the verses, hadiths, prayers and chapter names written in red. Although the number of lines is generally 15, in some pages it goes up to 16, 17 lines. In leaf 396b of the copy, it states that the artwork has been replicated by Pîri bin Ali bin Posal (?) in the year 918 (hijri) on a Tuesday (June 1512) in the middle of the month of Rabi al Awwal. The artwork consists of five sections which are the "Introduction", "Morphology", "Text", "Index" and "Facsimile Examples"; and in the "Introduction" section information is provided about the contents of Envârü'l-Aşıkîn, its copies, and the Old Anatolian Turkish period in which the Envârü'l-Aşıkîn was written; information has also been provided about Yazıcıoğlu Ahmed Bîcân, who is the author of the work. In the "Form" section; suffixes, inflectional suffixes, pronouns, adjectives, adverbs and prepositions are exemplified and explained. In the "Text" section, the translation of Envârü'l-Aşıkîn Pertev Pasha copy's parts between the leaves 133a-264a are presented. In the "Index" section, "TürkSözDiz v.3.2" index preparation program was used. The words in the index, which was prepared in order to make a contribution to the vocabulary of the Old Anatolian Turkish period, are listed in alphabetical order, and their meanings and the language they belong to are written by taking into consideration the usage of the words in the text. In the "Facsimile Examples" section, Facsimile poses of some parts of the Pertev Pasha copy of Envârü'l-Aşıkîn are included. At the end of the study, the conclusion section and the sources used in the study are included.