Fusûsu’l-Hikem’e yönelik bazı tartışmalı konulara Sofyalı Bâlî Efendi’nin bakışı

Abstract

Muhyiddîn İbnü’l-Arabî hakkında hem tasavvuf ehli hem de diğer dini çevreler tarafından müsbet-menfî pek çok söz söylenmiş, muhibleri veya muarızları tarafından görüşleriyle ilgili bir çok eser kaleme alınmıştır. Reddiyeler genel olarak vahdet-i vücûd, Hakk’ın sıfatları, Hak-halk ilişkisi, insan-ı kâmil nazariyesi, hâtemü’l-evliyâ, ricâl-i gayb, Firavun’un imanı, putlara tapma, gayba muttali olma, keşf, keramet, rüya tabiri, tenzîh-teşbîh, Hakk’a davet v.s. konular etrafında şekillenmiştir. Bu çalışmada Kanunî Sultan Süleyman dönemi şeyhülislamlarından Çivizâde Muhyiddin Mehmet Efendi’nin zikredilen hususlarda Fusûsu’lHikem’e yönelik eleştirilerine Sofyalı Bâlî Efendi’nin nasıl cevap verdiği ortaya konulacaktır.

During the history Muhyiddin Ibnu’l-Arabî had been both praised and criticized by sufis or ulemâ, and his supporters and antagonists had written many books on his opinions. Refutations were generally about the concept of unity of being, attributes of Allah, the relationship between the human and Haq, rijâl algayb, unveiling, miracles, the faith of pharaoh, seal of prophets, Muhammadan Reality, immanence-transcendence and etc. This paper deals with how Sofyali Bâlî replied to the critiques of Çivizâde Muhyiddin Mehmet who was one of the chief religious officials (Sheikh al-Islam) in the reign of Kanuni Sultan Süleyman.