Anadolu eyâleti'nde yaşanan arazi anlaşmazlıkları ışığında 1858 Osmanlı Arazi Kanunnâmesi'nin uygulanması (1858-1864)

Abstract

Bu çalışma, 1858 Osmanlı Arazi Kanunnâmesi'nin Anadolu Eyâleti'nde uygulanmasını konu edinmektedir. Çalışma, 1858-1864 yıllarını kapsayan 181 ve 182 no'lu Anadolu Ahkâm Defterleri'nde yer alan arazi anlaşmazlıklarının analizine dayanmaktadır. Çalışma üç bölümden oluşmaktadır. 1858 Arazi Kanunnâmesi'nin ve Ahkâm Defterleri'nin kısaca ele alındığı birinci bölümde, öncelikle on dokuzuncu yüzyıl öncesi toprak sistemine değinilmiş, daha sonra kanunnâmenin hazırlık evresi olarak tanımlanan dönem (1840-1858) ele alınmıştır. Bölüm, kanunnâmenin hazırlanma amacı ve içeriği ile ilgili muhtasar bir değerlendirmeyi de içermektedir. Çalışmanın ana gövdesini oluşturan ikinci bölümde bahsi geçen defterlerde yer alan şikâyetler üzerinden ilgili coğrafyada ortaya çıkan mîrîarazi anlaşmazlıkları ve kanunnâmenin bu anlaşmazlıkların çözümündeki rolü tartışılmıştır. Üçüncü ve son bölüm ise köy ortak alanları ile ilgili anlaşmazlıkları konu edinmiştir. Defterlerde önemli bir yer işgal eden bu anlaşmazlıklar, kanunnâmenin ilgili coğrafyada etkin bir şekilde uygulandığını ve ortaya çıkan arazi ihtilaflarına çözüm üretme konusunda oldukça başarılı olduğunu gösterir. İncelenen defterlerde yer alan şikâyetler, Anadolu Eyâleti'nde yaygın olarak yaşanan arazi anlaşmazlıkları ve bunların çözüm süreçleri hakkında önemli veriler sunmasının yanı sıra bu coğrafyadaki toprak sahipliği örüntüsünün ve toprağın kullanım biçimlerinin anlaşılması açısından da oldukça değerlidir. Bahsi geçen şikâyetler, Anadolu'da hâkim olan tasarruf şeklinin bireysel tasarruf olduğuna işaret etmektedir. İkinci olarak bu şikâyetler, toprak sahipliği ve nüfus dinamikleri arasındaki ilişkiye ışık tutar. Tasarruf ettikleri arazileriyle ilgili şikâyette bulunanların dinî aidiyete göre dağılımı bölge nüfusuyla paralellik arz etmektedir. Son olarak şikâyetler, taşra halkının gerek bireysel olarak tasarruf ettikleri mîrî arazilerle ilgili olarak gerekse ahaliye tahsis edilmiş ortak alanlarla ilgili olarak hak ve yükümlülüklerinin farkında olduklarına işaret eder. Halkın şikâyetlerinde kullandıkları dil, toprak hukuku alanındaki mevzuata yabancı olmadıklarını gösterir.

The object of this study is to examine the implementation of the Ottoman Land Code of 1858 in Anatolian province. The study mainly bases on the analysis of the Anatolian Ahkâm Registers that contain the years of 1858 to 1864. The study is composed of three chapter. The first chapter explores the pre-nineteenth century Ottoman land system and then touches on the period of preparation of the Code (1840-1858). This chapter, additionally, offers a short infromation about the aims and contents of the Code. The second chapter, which constitutes the corpus of the study, is engaged the mîrîland conflicts in the registers and the role of the Code on the resolution of these conflicts. Third chapter engages the common land conflicts and Code's aprroach to these lands. These evaluations reveal that the Code was efficiently implemented in the province and it provided satisfactory recipes to the land conflicts. The analysis of these conflicts is noteworthy not only it renders some key information about widespread land conflicts in the province and the resolution phases of them but also it provides valuable data to understand the landholding pattern and land possession types, too. These conflicts indicate that the individual ownership was the prevalent land possession pattern of the province. Secondly, these conflicts lights the way for the relation of landholding and population structure. The dissociation of the reclaimants according to their religious identity runs paralel to population structure of the province. Finally, these conflicts reveal that the local people was aware of their rights and liabilities on the land. Their statements in the complaints indicate their familiarity to the land legislation, both individually-owned lands and the common lands.