Bazı yabani ayçiçeği türlerinin (Helianthus spp.) morfolojik ve fenolojik karakterizasyonu ve türler arası melez performanslarının ın vıtro ve ın vıvo koşullarda araştırılması

Abstract

Bu çalışma Bursa koşullarında yetiştirilen farklı yabani ayçiçeği genotiplerinin (Helianthus spp.) morfolojik ve fenolojik özelliklerinin belirlenmesi, polen canlılık durumlarının incelenmesi ve türler arası melezleme performanslarının in vitro ve in vivo koşullarda araştırılması amacıyla Uludağ Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarla Bitkileri Bölümü, doku kültürü laboratuarı, sera ve arazi koşullarında 2014 ve 2015 yıllarında yürütülmüştür. Ele alınan morfolojik karakterler (bitki boyu, tabla çapı, dal sayısı, yaprak sayısı, dal uzunluğu, yaprak eni, yaprak boyu, petiol uzunluğu, 1000 tane ağırlığı) açısından yabani ayçiçeği türleri arasında önemli farklılıklar gözlenmiştir. Dallanma, tüylülük, steril çiçek rengi, tabla çiçek rengi, çiçek fertilitesi, çiçeklenme ve olgunlaşma üniformitesi, tabla açısı, tabla şekli, dallanma şekli, brakte şekli, petiol durumu açısından ise yabani ayçiçeği türleri arasında önemli farklılık görülmemiştir. İlk çiçeklenme gün sayısı değerlerine göre en erken çiçeklenen genotipler 54, 57 ve 50 sıra nolu genotipler (62 gün) olurken, en geç çiçeklenen genotipler ise 36 ve 37 sıra nolu (186 gün) genotipler olmuştur. Fizyolojik olum gün sayısı değerlerine göre en erken olgunluğa gelen genotipler 17, 18, 21, 24 ile (139 gün) olurken, en geç olgunlaşan genotipler ise 36 ve 37 (252 gün) olmuştur. Polen canlılık testleri incelenen karakterler (canlı, yarı canlı ve cansız) bakımından genotip, boya ve genotip X boya interaksiyonu değerleri arasında istatistiki düzeyde önemli farklılıkları ortaya çıkartmıştır. Arazi ve in vitro koşullarda yürütülen bazı türler arası melezleme çalışmalarından tohum eldesi mümkün olmuştur.

The study was carried out in 2014 and 2015 at Uludağ University Faculty of Agriculture, Department of Field Crops, tissue culture laboratory, field and green house conditions to determine the morphologic and phenologic characteristics of different wild type sunflower (Helianthus spp. L.) genotypes, to observe their pollen viability and to investigate their interspecific hybridization performances at in vitro and in vivo conditions. Although there were significant differences between wild sunflower species in terms of morphological characters observed (plant height, head diameter, branch number, leaf number, branch length, leaf width, leaf lenght, petiole length, 1000 grain weight), the characters such as branching, hairiness, sterile flower color, head flower color, flower fertility, flowering and maturation uniformity, head angle, head shape, branching type, the bracte shape and the insertion of petiole had no significant difference. According to first flowering day number value the earliest flowering genotypes were the number 54, 57 and 50 genotypes (62 days), while the latest flowering genotypes were the number 36 and 37 (186 day). The earliest physiologic maturity was 139 days in the number of 17, 18, 21, 24 genotypes (139 days), while the latest maturing genotypes were the number 36 and 37 (252 days). Pollen viability tests revealed statistically significant differences between genotype, dye and dye X genotype interaction values in terms of examined characters (alive, semi alive and dead). Some interspecific hybrids set seeds in the field and in vitro conditions.