Ayçiçeğinde (Helianthus annuus L.) melez performanslarının tahminlenmesi üzerinde bir araştırma

Abstract

Bu araştırmada, 9 adet kendilenmiş ayçiçeği hattının diallel olarak melezlenmesiyle oluşturulan populasyonda; a)- Ebeveyn kendilenmiş hatların genel uyum yeteneği (g.u.y.) etkileri (gi) ile ortalama değerleri ( x E ) arasındaki doğrusal ilişkiyi belirlemek, b)- Melezlerin (F1) gözlenen ortalamaları ( x M ) ve bunların beklenen ortalamaları (ŷij), meleze katılan iki hattın ortalaması ( P ) ve heterotik sapmaları (F1- P ) arasındaki doğrusal ilişkileri saptamak amacı ile yapılmıştır. Gözlenen karakterlerin tümünde kendilenmiş hatların g.u.y. etkileri (gi) ile bunların ortalamaları ( x E ) arasında pozitif korelasyonlar bulunmuştur. Ancak, sadece tabla çapı ve 1000 tane ağırlığında yüksek derecede önemli (sırası ile r=+0,891** ve r=+0,818**) çıkmıştır. Yine gözlenen tüm karakterlerde F1'lerin ortalama değerleri ( x M ) ile ŷij ve F1- P değerleri arasında pozitif ve yüksek derecede (r=+0,507** ve r=+0,924** arasında) korelasyonlar saptanmıştır. Buna karşılık, x M ve P arasındaki doğrusal ilişkiler önemsiz çıkmıştır. Bu parametrelerin melez performanslarındaki oransal katkılarını gösteren basit determinasyon katsayıları (r2 ) tane verimi, tek tabla verimi ve bitki boyunda melezlere ilişkin heterotik etkilerin, buna karşılık tabla çapı ve 1000 tane ağırlığında ise ebeveynlerin ortalama değerlerinin ve g.u.y. etkilerinin melez performanslarının tahminlenmesinde daha etkili olacağını kanıtlamıştır.

The present study was undertaken to provide some information about a hybrid-population derived from a diallel cross of nine inbred lines of sunflower on: (1) Simple correlation (r) and determination (r2 ) coffıcients among general combining ability (g.c.a.) effects of parental inbred lines (gi) and observed parental means ( x E ); (2) identifıcation of linear correlations among expected hybrid means (ŷij) based on parental g.c.a. effects and two parental inbred lines means ( P ) and mid-parental heterosis values (F1- P ) with observed hybrid means ( x M ). According to the results, correlations of parental means ( x E ) with their g.c.a. effects (gi) were positive in all characters studied. But, these correlations were significant only for head diameter and 1000-seed weight (r=+0.891** and r=+0.818**, respectively). Also, it was found that there were positive and significant relationships between observed hybrid means ( x M ) with expected hybrid means (ŷij) and mid-parental heterosis values (F1- P ) in all characters observed (r=+0.507** to r=+0.924**). Contrary, linear correlations of observed hybrid means ( x M ) with two parental means ( P ) were insignifıcant. Simple determination coffıcients (r2 ) which indicated the relative effectiveness of these parameters on hybrid performances proved that the heterotic effects were more effective for seed yield, yield per plant and plant height, whereas observed parental means ( x E ) and their g.c.a. effects (gi) affected head diameter and 1000-seed weight on predicting hybrid performances.