Türk siyasal kültürü ve Ahmed Cevdet Paşa

Abstract

Makalede siyasal rejimlerin farklılık ve istikrarının açıklanmasında önemli bir etken olan siyasal kültür hakkında önce teorik çerçeve sunulmuş, bu çerçevede Türk siyasal kültürünün bazı karakteristikleri saptanmış ve siyasal kültür araştırmaları için bütüncül bir metodolojik çerçeve önerilmiştir. Daha sonra Türk siyasal kültürünün dünden bugüne süreklilik ve değişim noktalarını görme amacıyla anahtar önemde bir geçiş dönemi bilgini ve devlet adamı olarak Ahmed Cevdet Paşa ele alınmıştır. Tanzimat dönemi reformlar hareketinin hem önemli bir aktörü, hem de tarihi aracılığıyla yorumlayıcısı olan bilginin, Türk modernleşme ve fikir tarihindeki yeri belirtildikten sonra, siyasal kültürün yatay ve dikey boyutlarını sentezleyen kişiliği ve bu kritik süreçte üstlendiği dengeleyici rol sayesinde eserlerinde siyasal kültürü nasıl yansıttığı örneklerle incelenmiştir. Muhafazakar kişiliğine rağmen temelde ‘devleti kurtarma’ya yönelik reform hareketine maddi ve ideolojik destek veren Paşa, devlet-toplum ilişkilerinin özünde değişmediği yeni rejimde de siyasal kültürün hakim temalarını izlemeyi sürdürmüştür. Anahtar Kelimeler: Siyaset sosyolojisi, Siyasal kültür, Osmanlı İmparatorluğu, Modernleşme, Tanzimat, Ahmed Cevdet Paşa. AbstractMakalede siyasal rejimlerin farklılık ve istikrarının açıklanmasında önemli bir etken olan siyasal kültür hakkında önce teorik çerçeve sunulmuş, bu çerçevede Türk siyasal kültürünün bazı karakteristikleri saptanmış ve siyasal kültür araştırmaları için bütüncül bir metodolojik çerçeve önerilmiştir. Daha sonra Türk siyasal kültürünün dünden bugüne süreklilik ve değişim noktalarını görme amacıyla anahtar önemde bir geçiş dönemi bilgini ve devlet adamı olarak Ahmed Cevdet Paşa ele alınmıştır. Tanzimat dönemi reformlar hareketinin hem önemli bir aktörü, hem de tarihi aracılığıyla yorumlayıcısı olan bilginin, Türk modernleşme ve fikir tarihindeki yeri belirtildikten sonra, siyasal kültürün yatay ve dikey boyutlarını sentezleyen kişiliği ve bu kritik süreçte üstlendiği dengeleyici rol sayesinde eserlerinde siyasal kültürü nasıl yansıttığı örneklerle incelenmiştir. Muhafazakar kişiliğine rağmen temelde ‘devleti kurtarma’ya yönelik reform hareketine maddi ve ideolojik destek veren Paşa, devlet-toplum ilişkilerinin özünde değişmediği yeni rejimde de siyasal kültürün hakim temalarını izlemeyi sürdürmüştür.

In this paper we have offered first a theoretical framework about political culture which is considered an important factor in accounting for the diversity and stability of political regimes and established in this framework some salient features of Turkish political culture, then suggested a holistic methodological framework for studying political culture. Then we have taken Ahmed Cevdet Pasha as a scholar and a statesman of key importance of a transitional period in order to elicit the points of continuity and change of Turkish political culture over time. Having situated the scholar as both an important actor and an interpreter through his History of the reform movement known as Tanzimat in the history of Turkish modernization and ideas we have studied in examples how he reflected political culture in his writings through his personage embodying both vertical and horizontal dimensions of political culture and balancing role he undertook in this critical process. Lending both material and ideological support to the reform movement tending to save the state despite his conservative personality, Cevdet Pasha, continued to trace the mainstream political culture in the new regime in which the state-society relations did not change in essence.