Bursa ve çevresinde yayılış gösteren Gentiana l. türleri üzerinde taksonomik gözlemler

Abstract

Bu çalışmada Bursa ve çevresinde yayılış gösteren Gentiana L ., ( Gentianaceae) taksonlarının morfolojik, anatomik, kimyasal, etnobotanik ve ekolojik özellikleri incelenmiştir. Ülkemizde ağırlıklı olarak alpin bölgelerde yayılış gösteren cinsin Bursa Uludağ’da yayılış gösteren üç taksonu bulunmaktadır. Bu taksonlar; Gentiana lutea subsp. symphyandra (Murb.) Hayek , Gentiana verna subsp. balcanica Pritchard ve Gentiana asclepiadea L. Çalışmanın morfoloji bölümünde taksonların kök, gövde, yaprak, çiçek, meyve özellikleri belirlenmiş, fotoğrafları çekilmiş ve deskripsiyonları yapılarak bir ayırım anahtarı hazırlanmıştır. Anatomik çalışmada üç taksona ait gövde, toprak altı organı ve yaprak enine kesitleri ile yaprak yüzey kesitleri alınmış ve dokularının özellikleri ve ölçümleri belirlenmiştir. Ayrıca kesitlerin fotoğrafları çekilerek çalışmaya eklenmiştir. Kimyasal çalışmada G. lutea subsp. symphyandra ve G. asclepiadea L. taksonlarının kurutulmuş rizomlarından mikrodistilasyon yöntemi ile elde edilen yağ GC ve GC / MS’de incelenmiştir. Sonuçlar tablolar halinde ilgili bölümde verilmiştir. Tıbbi bir etkiye sahip olan G. lutea L. taksonunun etnobotanik araştırmalarında; Kurutulmuş rizomlar daha önce iştah arttırıcı olarak kullanılmıştır, ancak bitkilerin aşırı toplanması nedeniyle günümüzde insanlar tarafından yaygın olarak kullanılmadığı ve toprak üstü kısımlarının hayvanlara yem olarak verildiği belirlenmiştir. Ekolojik çalışmada bitki örneklerinin toplandığı alanda 0 - 30 cm derinlikten alınan toprak örneklerinde pH, total tuz, CaCO 3, saturasyon, organik madde, fosfor, potasyum miktarları saptanmıştır. Ayrıca sonuçlara, yerinde yapılan gözlemlere göre taksonların ekolojik özellikleri belirlenmiştir.

In this study, Morphological, anatomical, chemical, ethnobotanical and ecological properties of Gentiana L. (Gentianaceae) taxa, which spread in Bursa and its surroundings, were investigated. In our country, the genus which is predominantly spreading in alpine regions has three taxa that spread in Bursa Uludağ. These taxa are; Gentiana lutea subsp. symphyandra (Murb.) Hayek, Gentiana verna subsp. balcanica Pritchard and Gentiana asclepiadea L. In the morphology section of the study, the root, stem, leaf, flower and fruit characteristics of taxa were determined, photographs were taken and a distinction key was prepared by making descriptions. In the anatomical study, the trunk, underground organ and leaf cross sections and leaf surface sections of three taxa were taken and the properties and measurements of their tissues were determined. In addition, photographs of the cross sections were taken and added to the study. In chemical study, oil obtained from dried rhizomes of G. lutea subsp . symhyandra and G. asclepiadea taxa by microdistillation method was examined by GC and GC / MS. The results are given in the relevant section in tables. In the ethnobotanical research of G. lutea L. taxon, which has a medical effect; Dried rhizomes have been previously used as appetite enhancers, but due to the excessive collection of plants, it has been determined that they are not widely used by humans today and the aboveground parts are given to animals as feed. In the ecological study, pH, total salt, CaCO 3 , saturation, organic matter, phosphorus and potassium amounts were determined in soil samples taken from 0 - 30 cm depth in the area where plant samples were collected. In addition, according to the results and on-site observations, the ecological characteristics of taxa have been determined.