Bursa'da poliklorlu bifenil (PCB) konsantrasyonlarının zamansal ve mekansal değişimlerinin aktif-pasif hava örnekleyicileri ve arı-arı ürünleri ile belirlenmesi

Abstract

Bu çalışmada, Bursa ilinin kentsel ve yarı-kentsel (Ovaakça ve Cumalıkızık) bölgelerinden alınan hava örnekleri ile arı, bal ve polen örneklerindeki poliklorlu bifenillerin (PCB'lerin) konsantrasyon seviyeleri, kaynakları, meteorolojik faktörler ile olan ilişkileri ve kanser riski indeksleri değerlendirilmiştir. Hava örneklerinin toplanmasında pasif ve aktif (yüksek hacimli hava örnekleyicisi (YHHÖ)) olmak üzere iki örnekleyici tipi kullanılmıştır. Örnekleme periyodu olarak pasif hava örnekleyiciler (PHÖ'ler) için Mayıs 2017-Nisan 2018; YHHÖ'ler ile arı, bal ve polen örnekleri için arıcılık dönemi olan Mayıs-Eylül 2017 tarihleri seçilmiştir. PHÖ yardımıyla hesaplanan ortalama toplam 50 PCB (∑50PCB) konsantrasyonu Ovaakça ve Cumalıkızık örnekleme bölgeleri için sırasıyla 679,57±294,24 pg/m3 ve 874,05±291,78 pg/m3 olarak bulunmuştur. Benzer şekilde YHHÖ yardımıyla hesaplanan ∑50PCB konsantrasyonları (gaz+partikül faz) ise sırasıyla 659,51±159,74 pg/m3 ve 586,31±151,36 pg/m3 değerlerini almıştır. Arı, bal ve polen örneklerindeki PCB seviyeleri ise Ovaakça örnekleme bölgesi için sırasıyla 114,44±20,36, 104,89±31,48 ve 65,89±13,54 ng/g kuru ağırlık (ka), Cumalıkızık örnekleme bölgesi için ise sırasıyla 119,41±45,13, 112,75±21,57 ve 46,52±8,85 ng/g ka olarak hesaplanmıştır. Her iki bölge arasındaki PCB kaynakları ile zamansal olarak konsantrasyon dağılımları arasındaki farklılıklar/benzerlikler ayrılma katsayısı (COD) ve pearson korelasyon katsayısı (PCC) gibi istatistiksel yöntemler yardımıyla belirlenmiştir. Genellikle örnekleme bölgelerindeki PCB kaynakları ile konsantrasyon dağılımlarının farklı olduğu tespit edilmiştir. Örnekleme materyalleri ile meteorolojik parametreler arasındaki ilişkiye bakıldığında; sıcaklık ve bağıl nem arasında anlamlı ilişki tespit edilmiştir. PHÖ kullanarak elde edilen PCB'lerin soluma yoluyla, bal ve polen örneklerini kullanarak da PCB'lerin sindirim yoluyla (tüketilerek) yetişkinlerde (70 yaş) ve çocuklarda (9 yaş) oluşabilecek kanser riski hesaplanmıştır. Yapılan hesaplamalara göre, yetişkinlerde ve çocuklarda hem soluma hem de sindirim yoluyla oluşabilecek herhangi bir kanser riski belirlenmemiştir.

In this study, concentration levels, sources, relationship with meteorological factors and cancer risk indices of polychlorinated biphenyls (PCBs) in ambient air, bee, honey and pollen samples collected from urban and semi-urban areas in Bursa province were evaluated. Two types of samplers, passive and active (high volume air sampler (HVAS)) were used in the collection of air samples. As the sampling period, May 2017-April 2018 was selected for the passive air samplers (PASs); May-September 2017, which was the period of beekeeping, was selected for HVASs and bee, honey and pollen samples. The average total concentrations of 50 PCB (∑50PCB) calculated with the help of PAS were 679.57±294.24 pg/m3 and 874.05±291.78 pg/m3 for Ovaakça and Cumalıkızık sampling regions, respectively. Similarly, ∑50PCB concentrations (gas+particle phase) calculated with the help of HVAS were 659.51±159.74 pg/m3 and 586.31±151.36 pg/m3, respectively. PCB levels in bee, honey, and pollen samples were 114.44 ±20.36, 104.89±31.48 and 65.89±13.54 ng/g dry weight (dw) for the Ovaakca sampling area, respectively and 119.41±45.13, 112.75±21.57 and 46.52± 8.85 ng/g dw for the Cumalikizik sampling area. Differences/similarities between PCB sources and concentration distributions over time between both regions were determined by statistical methods such as coefficients of divergence (COD) and pearson correlation coefficient (PCC). Generally, it was found that PCB sources and concentration distributions in sampling regions were different. Looking at the relationship between sampling materials and meteorological parameters; a significant relationship between temperature and relative humidity was determined. The risk of cancer in adults (70 years) and children (9 years) was calculated by inhalation of PCBs obtained by using PAS and by digestion (consumption) of PCBs by using honey and pollen samples. According to the calculations, no cancer risk has been identified in adults and children both by inhalation and by digestion.