Topsis ve electre yöntemleri ile finansal performansın sıralanması: BIST bilişim sektörü uygulaması

Abstract

Küreselleşmeyle sınırları ortadan kalkan dünya ekonomisinde faaliyet gösteren firmaların, pazar paylarını artırmaları, rekabet avantajı sağlamaları ve geleceğe yönelik sağlıklı kararlar almaları için hem kendi performanslarını hem de rakipleriyle olan performans sıralamasındaki konumlarını belirlemeleri büyük önem taşımaktadır. Bu doğrultuda çok geniş uygulama alanı olan, farklı sektörlerde farklı amaçlarla kullanılan ve aynı zamanda birden çok değerlendirme faktörünü dikkate alan çok kriterli karar verme teknikleri finansal performans sıralamasında da kullanılmaktadır. Ancak literatürde finansal performans sıralaması alanında yapılan çalışmalar sınırlı sayıdadır. Bu nedenle çalışmada, bilişim sektöründe yer alan firmaların finansal performans sıralaması yapılırken çok kriterli karar verme yöntemleri tercih edilmiştir. Ekonomideki birçok endüstriyi etkileyen ve verimliliği arttıran bilişim sektörü, sermaye odaklı sanayi toplumundan enformasyon odaklı bilgi toplumuna geçilirken artan bir stratejik önem kazanmıştır. Bundan dolayı bilişim sektöründe yer alan firmaların, finansal performansları sıralama için tercih edilmiştir. Sıralama yapılırken çok kriterli karar verme tekniklerinden ELECTRE ve TOPSIS yöntemleri uygulanmıştır. Bu amaçla BIST bilişim sektöründe bulunan on beş firmanın, finansal tablolarından elde edilen oranlar doğrultusunda sekiz dönem için (2010-2017 yılları) TOPSIS ve ELECTRE yöntemleri kullanılarak içlerinden en iyi performansa sahip olan alternatifin belirlenmesi amaçlanmıştır. Şirketlerin finansal tablolarından elde edilen oranlar, değerlendirme kriteri olarak kullanılmıştır. Uygulamanın ilk kısmında finansal oranlar hesaplanmıştır. Hesaplanan finansal oranlar ve ağırlıkları her iki yöntemde de dahil edilmiş ve ELECTRE ve TOPSIS yöntemlerinin uygulanması sonucunda en iyi performansı gösteren şirket her iki uygulama sonucunda 2017 yılında Link Bilgisayar Sistemleri Yazılımı ve Donanımı Sanayi ve Ticaret A.Ş., 2016, 2015 ve 2014 yılında Logo Yazılım Sanayi ve Ticaret A.Ş., 2013 yılında Despec Bilgisayar Pazarlama ve Ticaret A.Ş., 2012 yılında Logo Yazılım Sanayi ve Ticaret A.Ş., 2011 yılında Link Bilgisayar Sistemleri Yazılımı ve Donanımı Sanayi ve Ticaret A.Ş. ve 2010 yılında Plastikkart Akıllı Kart İletişim Sistemleri Sanayi ve Ticaret A.Ş. olarak belirlenmiştir. SPSS 21 paket programı Spearman sıra korelasyonu ile TOPSIS ve ELECTRE yöntemleri arasında çok güçlü ve anlamlı pozitif bir korelasyon bulunmuştur. Ayrıca, şirketlerin ilgili dönemlere ait finansal performans sıralamaları ile Fiyat/Kazanç oranı sıralamaları da analiz edilmiş ve aralarında herhangi anlamlı bir ilişki tespit edilememiştir.

It is important for companies operating in the world economy where borders are vanished by globalization to determine their position in performance rankings with their own performances and competitors so that they can increase their market share, gain competitive advantage and make healthy decisions for the future. In this direction, multi-criteria decision making techniques that have a wide range of applications, which are used for different purposes in different sectors and which take into account multiple evaluation factors at the same time, are also used in the financial performance order. However, studies in the field of financial performance sequencing in the literature are limited. For this reason, multi criteria decision making methods have been preferred in order to rank the financial performance of firms in the Information and Communication Technologies (ICT) sector. The ICT sector which affects many industries in the economy and enhances productivity, has gained increasing strategic importance while moving from the capital-oriented industrial society to the information society. Therefore, firms in this sector are preferred for ranking their financial performances. ELECTRE and TOPSIS methods are applied from multi criteria decision making techniques for ranking performances of the firms. For this purpose, fifteen firms in BIST information and communication technologies sector were aimed to determine the best performing alternative using TOPSIS and ELECTRE methods for eight periods (2010-2017) in the light of the ratios obtained from the financial statements. In the first part of the application, financial ratios are calculated. The calculated financial ratios and weights were included in both methods and the best performer as a result of the application of the ELECTRE and TOPSIS methods; Link Computer Systems Software and Hardware Industry and Trade Inc. in 2017, Logo Software Industry and Trade Inc. in 2016, 2015 and 2014, Despec Computer Marketing and Trade Inc. in 2013, Logo Software Industry and Trade Inc. in 2012, Link Computer Systems Software and Hardware Industry and Trade Inc. in 2011, and in 2010, Plastikkart Smart Card Communication Systems Industry and Trade Inc. was determined respectively. A very strong and significant positive correlation was found between TOPSIS and ELECTRE methods by using SPSS 21 package program Spearman rank correlation. In addition, financial performance ranks and Price / Earnings ratios of the companies for the related periods are also analyzed and no meaningful relationship could be determined between them.