Platon'da bilgi-iktidar ilişkisi

Abstract

Bu çalışmada Platon'un demokrasi eleştirisi çerçevesinde bilgi ile iktidar ya da politika arasında kurmuş olduğu bağ ele alınmaktadır. Adaletsizliklerle dolu karmaşa içindeki toplumsal gerçekliğin ahenkli bir gerçekliğe dönüşebilmesinin evrensel değerler ve ilkeler bağlamında felsefi zeminini arayan Platon, politikanın göreceli bilgi anlayışıyla temellendirilmesini önemli bir problem olarak görmektedir. Platon'un politik bir yönetimin nasıl olması gerektiği araştırmasının arka planında dönemin demokrasisi ve bu demokrasinin temellerini oluşturan demokratik bilgi anlayışının yol açtığı problemler yatmaktadır. Bu nedenle o kendi politika felsefesini öne sürerken, aynı zamanda dönemin demokrasi düzeninin eleştirisini de yapmaktadır. Bu çalışmada Platon'un merkeze alınmasının nedeni, demokrasinin sözde ilkelerle hareket ederek adaletsiz bir yönetim biçimi yaratabileceği gerçeğini bundan binlerce yıl öncesinde görmüş olmasından kaynaklanmaktadır. Atina demokrasisi ile günümüz demokrasisi arasında önemli farklar olmasına karşın, Platon'un demokrasiye ve demokrasi insanına ilişkin tespitleri bugün için önemini korumaktadır. Günümüzde özellikle liberal demokrasi uygulamalarına bakıldığında, Atina demokrasisine benzer bir biçimde hakiki değerlerden yoksun bir politik ortamın varlığı dikkat çekmektedir. Böylesi bir ortam, demokrasinin kendi öz değerlerinden uzaklaşarak sözde ilkelerle hareket etmesine neden olmaktadır. Bu nedenle Platon'un politikaya ya da iktidara ilişkin fikirlerinden çağımıza aktarılabilecek en önemli husus, genel kanılarla ya da sanılarla yozlaşmış bir politikanın, amaçları arzulayan rasyonaliteyle ya da rasyonel ilkelerle meşruluğunu yeniden kazanması gerektiğidir. Platon'un politika felsefesi totaliter bir yönetim biçimine yol açmasından şeklinde yorumlanmasından dolayı her ne kadar günümüzde kabul edilemez olsa da, onun politikayı rasyonel ilke ya da etik değerlerle temellendirme ve bilgi, etik, politika arasında bağ kurma çabası, günümüz demokrasi problemlerine çözüm önerileri sunmak açısından büyük önem taşımaktadır. Bu genel çerçevede hazırlanan tez dört bölümden oluşmaktadır. Tezin ilk bölümünde Eski Yunan demokrasisinin oluşum süreci ve Platon'un temel fikirlerini tarihsel açıdan negatif ve pozitif yönden etkileyen faktörler göz önüne alınmıştır. İkinci bölümde ise Platon'un politikayı temellendiren bilgi görüşü ele alınmıştır. Öncelikle düşünürün eleştirmiş olduğu demokratik epistemoloji ve bu epistemolojinin uzantısı olarak değerlendirilebilecek demokrasi insanı anlatılmış, daha sonra Platon'un kallipolisinin temelinde yer alan bilgi görüşü incelenmiştir. Platon'un politika felsefesinin aktarıldığı üçüncü bölüm, mutlak bilgi anlayışının ortaya çıkardığı ideal politik ortamı sergilemek açısından önem taşımaktadır. Son olarak dördüncü bölümde Platon'un bilgi- politika ilişkisi üzerine felsefi değerlendirmeler genel hatları ile ele alınmış, Platon'un bilgi ve politika anlayışına getirilen eleştirilere, günümüz demokrasine dair tartışmalara ve bugünün demokrasisine çağdaş Platoncu yaklaşımların temel argümanlarına yer verilmiştir.

This study focuses on the link between knowledge and power or politics within the context of Plato's critique of democracy. Plato, who looks for the philosophical basis of transforming complicated and unjust social reality into a harmonious reality within the context of universal values and principles, views the justification of politics with reference to relativist conception of knowledge as a significant problem. The problems caused by the democracy of the era and the conception of democratic knowledge that underlines it lie behind the theoretical background of Plato's inquiry which intends to find how a political power ought to be. For this reason, while Plato provides a critique of the democratic order of the period, he also proposes his own political philosophy. This study revolves around Plato because of his insight, realized thousand years ago, that democracy may lead to an unjust administration by operating on the basis of pseudo-principles. Although there are significant differences between Athenian and modern democracies, Plato's ideas regarding the man of democracy are still relevant. Especially when the modern liberal democracy practices are considered, a political environment that lacks true values is recognized, just like the Athenian democracy. Such an environment produces a form of democracy which works by pseudo-principles while moving away from its essential values. For this reason the most significant idea that we can bring in from Plato's ideas on politics or power is the necessity of re-legitimation of politics, which has been corrupted with general opinions and illusions, through a rationality that desires objectives or rational principles. Although Plato's thought is found unacceptable today due to its totalitarian leanings, his attempt to justify politics with objective rationality or ethical values and to relate knowledge, ethics, and politics is highly significant for providing solutions to contemporary problems of democracy. The dissertation is composed of four chapters. The first chapter deals with the formation period of Ancient Greek democracy and the factors that negatively or positively affected Plato's thought. The second chapter deals with Plato's views on knowledge as a justification for his politics. After the explication of democratic epistemology and democratic man which can be seen as democratic epistemology's extension, the conception of knowledge that forms the basis of Plato's kallipolis is explained. The third chapter deals with Plato's political philosophy which is useful to understand the ideal political environment created by the conception of absolute knowledge. Lastly, the forth chapter presents an outline of Plato's ideas on the relationship between knowledge and power and dwells upon the criticisms towards Plato's conception of knowledge and power, debates on modern democracy and the main arguments of contemporary Platonists on today's democracy.