Farklı ekim zamanı ve fosfor dozlarının keten (Linum usitatissimum L.)’in verim ve kalite özelliklerine etkisi

Abstract

Bu araştırma, 2014 ve 2015 yazlık ekim döneminde Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarla Bitkileri Bölümü’ ne ait uygulama alanlarında farklı ekim zamanlarında fosforlu gübre dozlarının ketenin tarımsal ve kalite özelliklerine etkilerinin belirlenmesi amacı ile yürütülmüştür. Deneme, Tesadüf Bloklarında Bölünmüş Parseller Deneme Deseni’ ne göre kurulmuş ve ekim zamanı ana parselde, fosfor dozları alt parsellerde olacak şekilde 3 tekrarlamalı olarak düzenlenmiştir. Araştırmada, 3 farklı ekim zamanı (7-10 Nisan, 22-25 Nisan ve 7-10 Mayıs, her yıl 15 gün ara ile) ve 3 fosfor dozu (Kontrol, 4 ve 8 kg P2O5 da-1 ) kullanılmıştır. Denemede bitki boyu, teknik sap uzunluğu, dal sayısı, kapsül sayısı, kapsülde tane sayısı, bin tane ağırlığı, tohum verimi, ham yağ oranı ve ham yağ verimi gibi özellikleri incelenmiştir. Araştırma sonucunda, 2014 ve 2015 yıllarında en yüksek tohum verimi sırasıyla 77.2 ve 80.7 kg da-1 ile ilk ekim zamanında ve 8 kg da-1 fosfor uygulamalarından elde edilirken, üçüncü ekim zamanında 8 kg da-1 fosfor uygulamaları ile aralarında istatistiksel bir farklılığın olmadığı belirlenmiştir. Bu çalışmada en yüksek ham yağ verimi ise 2014 yılında (21.2 kg da-1 ) ilk ekim zamanında ve 8 kg da-1 fosfor gübresi uygulamalarından elde edilirken, 2015 yılında (26.0 kg da-1 ) ikinci ekim zamanında ve 8 kg da-1 fosfor gübresi uygulamalarından elde edilmiştir. Korelasyon analizi sonuçlarına göre; bitki boyu ile teknik sap uzunluğu (rp=0.652), kapsülde tane sayısı (rp=0.405), tohum verimi (rp=0.374) ve yağ verimi (rp=341) arasında, tohum verimi ile yağ verimi arasında katsayısı rp=0.645, yağ oranı ile yağ verimi arasında da katsayısı rp=0.658 olan p<1% seviyesinde pozitif korelasyonun olduğu tespit edilmiştir. Bu çalışmadan elde edilen veriler dikkate alındığında, Van koşullarında keten için en uygun ekim zamanının Nisan başı (7-10 Nisan) ve dekara 8 kg P2O5 fosfor verilmesinin uygun olduğu tespit edilmiştir.

This research was carried out in order to determine the effects of phosphorus fertilizer doses at different sowing times on the agronomic and quality characteristics of flax at the experimental fields of Van Yuzuncu Yil University, Faculty of Agriculture, Department of Field Crops in 2014 and 2015 years. The experiment was arranged according to the split plot design in randomized complete block design with 3 replications, sowing time into the main plots and phosphorus doses in the sub plots was placed. In the research, three sowing times (7-10 April, 22-25 April and 7-10 May, 15 days interval) and 3 different doses of phosphorus (Control, 40 and 80 kg ha-1 P2O5) were used. In the experiment, plant height, technical stem length, number of branches, number of capsule, number of seeds in capsule, thousand seed weight, seed yield, crude oil ratio and crude oil yield were investigated. As a result of the research, the highest seed yield in 2014 and 2015, respectively; while it is obtained at the time of first planting with 772.0 and 807.0 kg ha-1 and 80 kg ha-1 phosphorus fertilizer applications, at the time of the third sowing, it was determined that there was no statistical difference between 80 kg ha-1 phosphorus applications. In this study, The highest crude oil yield was obtained in 2014 (212.0 kg ha-1 ) at the first planting time and 80 kg ha-1 phosphorus fertilizer applications, also it was obtained in 2015 (260.0 kg ha-1 ) at the second sowing time and 80 kg ha-1 phosphorus fertilizer applications. Correlation analysis results showed positive significant correlations (p<1%) among plant height with technical stem height (rp=0.652), seed number per capsule (rp= 0.405), seed yield (rp=0.341); between seed yield and oil yield (rp=0.645) as well as between oil ratio and oil yield (rp= 658). Considering the data obtained from this study, it was determined that the most suitable sowing time for flax was the beginning of April (7-10 April) and the most suitable phosphorus fertilizer dose was 8 kg P2O5 da-1 .