Sınıf öğretmenlerinin fen okuryazarlık düzeyleri ile fen öğretimine yönelik öz yeterlik inançları arasındaki ilişkinin belirlenmesi ve farklı değişkenlere göre incelenmesi

Abstract

Bu araştırma sınıf öğretmenlerinin fen okuryazarlık düzeyleri ile fen öğretimine yönelik öz yeterlik inançları arasındaki ilişkiyi incelemeyi ve cinsiyet, kıdem, yaş ve mezun olunan bölüm gibi değişkenlerin bu iki durumu nasıl etkilediğini belirlemeyi amaçlamaktadır. Araştırmada ilişkisel tarama yöntemi ve yapısal eşitlik modeli kullanılmıştır. Araştırmanın örneklemini, 2020-2021 eğitim öğretim yılında Bursa ili ve ilçelerinde ilkokullarda görev yapan, 337 kadın ve 169 erkek olmak üzere toplamda 506 sınıf öğretmeni oluşturmaktadır. Araştırma verilerini elde etmek için; 1996 yılında Laugksch ve Spargo tarafından “Tüm Amerikalılar İçin Bilim” yayınından Duruk (2012) tarafından Türkçeye tercümesi, geçerlik ve güvenirlik testleri yapılmış olan “Temel Fen Okuryazarlık Testi”, Enochs ve Riggs (1990) tarafından geliştirilmiş ve Bıkmaz (2004) tarafınca Türkçeye uyarlanması yapılmış “Sınıf Öğretmenlerinin Fen Öğretiminde Öz-Yeterlik İnancı Ölçeği” ve araştırmacı tarafından hazırlanan “Kişisel Bilgi Formu” kullanılmıştır. Araştırma verilerinin incelenmesi sonucunda; sınıf öğretmenlerinin fen okuryazarlık düzeyleri ile cinsiyet, kıdem ve mezun olunan bölüm değişkenleri arasında herhangi bir anlamlı farklılığa rastlanmamıştır. Ancak yaş değişkeninin fen-teknoloji-toplum alt boyutu için anlamlı bir farklığa sebep olduğu anlaşılmaktadır. Bu farklılığın; 31-35 yaş, 25 yaş altı ve 40 yaş üstü gruplar arasında olmak üzere, 25 yaş altı gruplar lehine olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Fen öğretimine yönelik öz yeterlik inançları incelendiğinde; cinsiyet değişkeni kapsamında “Sonuç beklentisi” alt boyutunda erkekler lehine anlamlı farklılık tespit edilmiştir. Kıdem değişkeni incelendiğinde; çalışma sürelerinin, hem fen öğretiminde öz yeterlik toplamı hem de alt boyutlar olan öz yeterlik inancı ve sonuç beklentisi açısından anlamlı farklılığa sebep olduğu anlaşılmaktadır. Bu farklılığın, “öz-yeterlik inancı” alt boyutu için çalışma süresi 6-10 yıl arasında olanlar ile çalışma süresi 20 yıl üzerinde olan öğretmenler arasında oluştuğu, bu farkın çalışma süresi 20 yıldan fazla olan öğretmenler lehine oluştuğu görülmüştür. Yaş değişkeni incelendiğinde; öğretmenlerin yaşlarının, hem fen öğretiminde öz yeterlik inancı ölçeği toplamı hem de alt boyutlardan olan öz yeterlik inancı açısından anlamlı farklılığa sebep olduğu anlaşılmaktadır. Sonuç beklentisi alt boyutu için ise herhangi bir farklılığa rastlanmamıştır. Hem “öz yeterlik inancı” alt boyutu için, hem de “fen öğretiminde öz yeterlik inancı” için, bu farkın yaşı 26-30 aralığında olanlar ile 40 yaş üzerinde olan öğretmenler arasında ortaya çıktığı anlaşılmıştır. Ortaya çıkan sonuçlar incelendiğinde bahsi geçen farkların, yaşları 40’tan büyük olan öğretmenler lehine oluştuğu anlaşılmıştır. Mezun olunan bölüm değişkeni incelendiğinde ise herhangi bir anlamlı farklılık bulunmadığı belirlenmiştir. Fen okuryazarlık düzeyleri ve fen öğretimine yönelik öz yeterlik inançlarının ilişkisi incelendiğinde; fen okuryazarlık düzeyinin fen öğretimine yönelik öz yeterlik inancını pozitif yönde anlamlı etkilediği bulgusu elde edilmiştir.

The purpose of this study is to investigate the relationship between self-efficacy beliefs towards science teaching with the science literacy levels of primary school teachers and determine how variables such as gender, seniority, age and graduated department affect these two situations. In the study, the comperative survey method and structural equation model were used. The study group of the study consists of 506 primary school teachers, 337 female, and 169 male teachers, working in primary schools in Bursa province and its districts during the 2020-2021 academic year. "Science for All Americans" publication, which was prepared by Laugksch and Spargo in 1996 and translated into Turkish by Duruk in (2012), “Basic Science Literacy Test”, which all validity and reliability tests were carried out, "The Self-Efficacy Belief Scale of Primary School Teachers in Science Teaching", which was developed by Enochs and Riggs (1990) and adapted into Turkish by Bıkmaz (2004) and "Personal Information Form", which was prepared by the researcher, was used to obtain research data. As a result of examining the research data; no significant difference was observed between the variables of gender, seniority, graduated department and the science literacy levels of primary school teachers. However, it is observed that the age variable has a significant difference for the science-technology-society sub-dimension. It has been determined that this difference is in favor of the groups under 25 years old among the groups between ages of 31-35, under the age of 25, and over the age of 40. When the self-efficacy beliefs about science teaching are examined; in terms of gender variable, a significant difference was found in favor of male teachers in the sub-dimension of "result expectation". When the seniority variable is examined; it is observed that length of service leads to a significant difference in terms of both total self-efficacy in science teaching and sub-dimensions of self-efficacy belief and outcome expectation. For the "self-efficacy belief" sub-dimension of this difference, it is seen that it occurs among teachers with a service length of 6-10 years and teachers with a service length of more than 20 years, and this difference is in favor of teachers whose service length is more than 20 years. When the age variable is examined; the age of teachers leads to a significant difference in terms of both the total of the self-efficacy belief scale in science teaching and the self-efficacy belief, which is one of the sub-dimensions. No difference was observed for the outcome expectation sub-dimension. It is understood that the difference emerged between the teachers, who were between the ages of 26-30 and over the age of 40, for both the "self-efficacy belief" sub-dimension and “self-efficacy belief in science teaching”. When the results are examined, it was understood that the mentioned differences were in favor of teachers whose age is over 40. When the graduated department variable was examined, no significant difference was found. When the relationship between science literacy levels and self-efficacy beliefs towards science teaching is examined; it was found that the science literacy levels affect the self-efficacy belief in science teaching positively and significantly.