Sosyal kontrol kavramı açısından tıp sosyolojisinin imkanları

Abstract

Bu çalışma, sosyal kontrol kavramı açısından tıp sosyolojisi disiplininin sağladığı imkanları konu edinmiştir. Bu imkanları araştırabilmek için öncelikle beden sosyolojisi ve tıp sosyolojisi disiplinlerinin genel bir incelemesi yapılmıştır. Söz konusu incelemelerde bedenin ve bedene şekil yeren kurumların sosyal olarak inşa edildiği işaret edilmiştir. Daha sonra tıp kurumu üzerine yoğunlaşılmıştır. Tıp kurumunun kendini beden üzerinde tek hakim olarak konumlandırmasının tarihsel koşulları incelenmiştir. Hastalık ve sağlığa ilişkin bilimsel, nesnel, değer-yansız, olarak sunulan bilgilerin aslında iktidar ilişkileri içerisinde üretildiği fikrine ulaşılmıştır. Söz konusu iktidar ilişkileri boyunca bireylerin bedeninin modern tıp tarafından disipline edildiği ve normalleştirildiği sonucuna varılmıştır. İnsani tecrübelerin anlaşılmasında açıklama aracı olarak artan oranda tıbbi paradigmanın kullanılmasının, tıbbın sosyal kontrol aracı olarak işlemesinin koşulu olduğuna dikkat çekilmiştir. 1980 sonrası ekonomik ve sosyal dönüşümler ise tıp kurumunun yapısında da bir takım dönüşümlere sebep olmuştur. Hastane merkezli tıbbi kontrol yerini gündelik yaşamın tıbbi kontrolüne bırakmış, kurumsal yapılar daha esnek kontrol aygıtlarına dönüşerek bireyin yaşam alanını kaplamıştır. Sağlıklı yaşam, risk gibi söylemler bireyin kendi bedeni üzerindeki pratiklerini teşvik ederek onları söz konusu söylemler uyarınca kendi kendilerini kontrol eden öznelere dönüştürmüştür. Biyoiktidar kavramı da bu dönüşümden payını almış ve normu gözeten değil normu yaratan teknolojilere içkin ve onları üreten iktidar ilişkilerine atıfla anlaşılabilecek bir mahiyete bürünmüştür.

This study aims to analyse the possibilities of medical sociology discipline in terms of social control. In order to research on these possibilities, first a general investigation is done about the disciplines of both sociology of body and medical sociology. These investigations in question point out that the body and the institutions forming the body are socially constructed. Subsequently, the study concentrates on the institution of medicine and the historical conditions of its situating itself as the only dominant over the body are examined. The conclusion reached is that the knowledge presented as scientific, objective, value-free about sickness and health is produced within the power relations. It is realized that the body of individual has been disciplined and normalized by the modern medicine through the power relations in question. It is recognized that the condition of medicine functioning as a social control is the use of increasing numbers of medical paradigms in explaining human experience.Post 1980 economic and social transformations are also the reason for the transformation in the structure of medicine. Hospital centered medical control is replaced by the medical control of daily life while the institutional structures are transformed into much more elastic control devices and cover the living spaces of individuals. Discourses such as healthy life and risk transformed individuals to the subjects who control themselves by encouraging the practices of individuals on their own bodies. The concept of bio-power has also its share from this transformation and it has become something that can only be understood by acknowledging norm producing -not norm observing- technologies and the power relations producing them.