Türkiye’de arkeolojik eser koleksiyonculuğu

Abstract

Koleksiyonculuk insanlık tarihinin en eski edimlerinden biri olarak her çağda farklı kalıba girmiş ve farklı işlevler üstlenmiş bir olgudur. İnsanlar, dinsel duygulardan, kişisel biriktirme arzularına kadar farklı amaçlarla çeşitli nesneler toplamıştır. Taşınır nesnelerden kültür varlıkları, modern zamanlara doğru korunmalarını gerektiren koşulların ve gerekçelerin artmasıyla yeni bir hukuk dalı içinde yasal bir çerçeve kazanmışlardır. Kültür varlıklarının korumacılığı konusunda köklü bir geçmişe sahip Türkiye, kültür varlıklarından koleksiyonlar yapmayı ise yakın zamanlarda hukuki bir zemine oturtmuştur. Yasal sınırları belirlenmiş ve resmi izin gerektiren “arkeolojik eser koleksiyonculuğu” çalışmamızda tüm yönleriyle ele alınmıştır. Çalışmada konuya taraf çevrelerce, arkeolojik eser koleksiyonculuğuna yönelik görüşler derlenerek analiz edilmiştir. Değerlendirmeler mevcut koleksiyonculuk sistemini oluşturan yasal zeminden kaynaklı sıkıntılara odaklanmaktadır. Koleksiyoncular cephesi olumsuz imajdan ve korumacılıktaki sorunların koleksiyonculuk kaynaklı gösterilmesinden rahatsızdır. Arkeoloji alanında çalışan akademisyenler ise; koleksiyonculuk kaynaklı olduğu düşünülen kültür varlığı tahribatının giderilmesi için, “köken belgesi” sistemine geçilmesini ve acilen anlaşılır, çağdaş bir yasal düzenlemeye ihtiyaç olduğunu önermektedirler. Çalışmadan elde edilen sonuç: koleksiyonculuğun, kültür varlıklarına yönelik geliştirilecek politikalar içinde tekrardan gözden geçirilerek ele alınması gerekliliğidir. Taşınır kültür varlığı koleksiyonculuğu içinde yer alan “arkeolojik eser koleksiyonculuğu”, arkeoloji bilimi ilkeleri doğrultusunda değerlendirilmelidir. Görüşler; tahribatı ve kaçak kazıları tetiklemeyecek, bilim etiğini dikkate alan, kültür varlıklarına zarar vermeyen, bilime ve topluma yarar sağlayan, bilinç ve ilgiyle yapılan koleksiyonculuğun desteklenmesi ve geliştirilmesi yönündedir.

As one of the oldest acts of human history, collecting is a phenomenon that has entered a different pattern and has undertaken different functions in every age. People have collected various objects for different purposes, from religious feelings to personal desires for accumulation. Cultural assets from movable objects have gained a legal framework within a new branch of law with the increase of conditions and reasons that require their protection towards modern times. preservation of cultural assets with a long history of Turkey, is making a collection of cultural assets has been recently sat on a legal ground. All aspects of "archaeological artifact collecting", which have been determined legally and require official permission, have been addressed. In the study, opinions on archaeological artifact collecting were compiled and analyzed by the parties to the subject. The evaluations focus on the problems arising from the legal basis that constitutes the current collecting system. The collectors' front is uncomfortable with the negative image and the portrayal of problems in protectionism as a result of collecting. Academicians working in the field of archeology; They suggest that in order to eliminate the destruction of cultural assets that are thought to be caused by collecting, the transition to the "certificate of origin" system and that there is an urgent need for a modern legal arrangement. The result obtained from the study is that collecting should be reconsidered within the policies to be developed for cultural assets. “Archaeological artifact collection”, which is included in the collection of movable cultural assets, should be evaluated in line with the principles of archeology. Opinions; It is in the direction of supporting and developing collecting, which will not trigger destruction and illegal excavations, which takes into account the ethics of science, does not harm cultural assets, benefits science and society, and is carried out with awareness and interest.