Osmanlı Sultan külliyelerinin mimari programı (Bursa ve Edirne örneği)

Abstract

Osmanlı Devleti’nin hakim olduğu bölgelere yansıttığı inşa faaliyetlerine örnek teşkil eden ve birbiri ile bağlantılı, kompleks yapılardan oluşturulan külliyeler bulundukları şehirler ile de özdeşleşen mimari kurgulardır. 150 yıllık bir zaman dilimi içerisine yerleştirilen ve bu yönüne paralel olarak literatür taramalarında Erken Osmanlı Devri ve Klasik Devre Geçiş nitelendirmelerine sahip bir dönem kronolojisinde incelenen yapı topluluğu örnekleri, banilik görevinin sultanlara ait olduğu modellemeleri ile de artı bir önem kazanmaktadır. Çalışma metni içerisine bu iki unsura sahip olarak dahil edilen sultan külliyesi örnekleri kentsel açıdan ise Osmanlı İmparatorluğu’nun ilk payitahtlarından olan Bursa ve Edirne şehirlerinde gözlemlenebilmektedir. Osmanlı özelinde devlet mekanizmasının kuruluş aşamalarından itibaren bulunduğu bölgelerde gerçekleştirdiği imar faaliyetleri belirli siyasi, kültürel ve dini amaçlara yönelik olarak tasarlanmıştır. Tez içeriğinde yer verilen ve külliye adı altında incelenebilen düzenlemeler belirtilen üç amaç için de inşa edilen yapı topluluklarıdır. Birbiri ile bağlantılı bina topluluklarının belirli bir düzen içerisinde işlevsellik kazandığı Osmanlı dönemi külliyeleri inşa edildikleri bölgeleri “şenlendiren” ve bu bölgelerin gelişimine katkı sağlayan başat faktörlerdendir. Bursa’da M. 1339 yılında tamamlanan ve sultan adına inşa ettirilen ilk külliye olan Orhan Camii ve Külliyesi bu argümanların desteklenmesi açısından örnek gösterilebilir.

Ottoman Empire social complex arragements, which set an example for the construction activities reflected in the areas ruled by the ottoman empire and created through complex scructures connected with each other in various ways, are architectural fictions that are structurally identified with the cities where they are located. The examples of scructure groups, which are placed in a timeframe of 150 years and examined in a period chronology that have the characterization of the early ottoman age in the literature in paralel to this aspect, gain an additional importance with the modellings of the sultan’s duties as a founder. Examples of the sultan complex which are incorporated into the study text with having these two elements, can be observed in the cities of Bursa and Edirne where the first capitals of the Ottoman Empire in urban terms. The construction activities since Ottoman Empire’s initiation were planned with regards to certain political, culturel and religious motives. Throughout thesis, these constructions are collectively named as complex, emerging above mentioned three motives. Ottoman era complex gained functionality in an orderly fashion with interrelated building scructures, being a determinant for adorning the regions where they placed and for contrbuting their development. As neing the first sample constructed in the name of sultan in Bursa, Orhan Mosque and complex could be a beneficial evidence to these arguments.