Dikkat ve dikkatin gelişimine davranışçı bir bakış: Dikkati geliştirmeye yönelik müdahale programlarının incelenmesi ve yorumlanması

Abstract

Bellek ve dikkat gibi bilişsel süreçleri geliştirmek ve güçlendirmek amacıyla bilgisayarlı eğitim programları, farmakolojik müdahaleler, egzersiz, meditasyon, video oyunları gibi çeşitli araçlardan yararlanılmaktadır. Özellikle çocukların kullanımına sunulan bilişsel egzersiz programlarının hangilerinin gerçek bir fayda sağladığı konusu tartışmalıdır. Araştırma sonuçları potansiyel bilişsel gelişmelerin genellenebilirliği ve özgüllüğü konusunda ayrışsa da literatürdeki hâkim görüş ilgili bilişsel yapıların iyi yapılandırılmış eğitim programları ile geliştirilebileceği yönündedir. Araştırmalar özellikle dikkat ve merkezi yönetici işlevleri hedef alan bilişsel egzersizlerin zihinsel işlevlerde anlamlı gelişmelerle sonuçlandığını göstermektedir (örn., Rueda ve ark., 2005; Klingberg ve ark., 2005). Bu kapsamda ilgili araştırmada 60-72 ay yaş aralığındaki çocuklarda dikkat ağlarını ve çalışan bellek performansını geliştirmek amacıyla tasarlanmış ve farklı çalışmalarda test edilmiş iki farklı bilgisayarlı eğitim programının sonuçlarının karşılaştırılmaıştır. Çalışma kapsamında her bir çocuk ebeveynlerine teslim edilen bilgisayar programı aracılığıyla, 3 hafta boyunca toplam 10 kez 35 dakikalık eğitim programını (Robomemo Working Memory and Attention Training Programme, Klingberg ve ark., 2005) veya 3 hafta boyunca toplamda 10 gün 40 dakikalık eğitim programını (Attention and Cognitive Training Programme, Rueda ve ark., 2012) tamamlamıştır. Eğitim programları öncesinde ve sonrasında Dikkat Ağları Testi (Fan ve Posner, 2002, Corsi Blok İşaretleme Görevi (Kessels ve ark., 2000) görevleri aracılığıyla çocukların dikkat ve görsel-mekansal çalışan bellek gibi bilişsel süreçleri değerlendirilecektir. Çalışmanın dikkat süreçlerindeki eğitim kaynaklı potansiyel gelişmelerin diğer bilişsel işlevler üzerindeki yakın ve uzak transfer etkilerini değerlendirmiştir. Sonuçlar uygulanan eğitimlerin dikkat ve çalışan bellek üzerinde bir takım gelişme etkileri olduğunu göstermiştir. Çalışmadan elde edilen sonuçlar literatürde bilişsel süreç veya yönetici zihinsel işlev olarak ele alınan dikkat süreçlerinin geçmiş öğrenme deneyimleriyle gelişen ve değişen bir davranış örüntüsü olarak yorumlanması amacıyla da kullanılmışıtr. Ek olarak iki farklı bilişsel egzersiz programının etkinlik düzeylerinin karşılaştırılması ve geri bildirimler ile uygulama sınırlılıklarının da gözetilmesi ile etkili bir bilgisayarı eğitim programının özellikleri tartışılmıştır.

Various tools such as computerized education programs, pharmacological interventions, exercise, meditation, and video games develop and strengthen cognitive processes such as memory and attention. The issue of which cognitive exercise programs offered to children, in particular, provide a real benefit is debatable. Although the research results differ on the generalizability and specificity of potential cognitive developments, the prevailing view in the literature is that the relevant cognitive structures can be developed with well-structured training programs. Studies show that cognitive exercises targeting attention and central executive functions result in significant improvements in mental functions (e.g., Rueda et al., 2005; Klingberg et al., 2005). In this context, the results of two different computerized education programs designed to improve attention networks and working memory performance in children aged 60-72 months and tested in different studies were compared in this study. Within the scope of the study, through the computer program delivered to each child's parents, a total of 10 35 minute training programs for three weeks (Robomemo Working Memory and Attention Training Program, Klingberg et al., 2005) or a training program of 10 days and 40 minutes in total for three weeks (Attention and Cognitive Training Program, Rueda et al., 2012). Before and after the training programs, the Attention Networks Test (Fan & Posner, 2002, Corsi Block Marking Task (Kessels et al., 2000) Cognitive processes such as attention and spatial working memory evaluated. The study evaluated the near and far transfer effects of training-induced potential improvements in attention processes on other cognitive functions. The results showed that the training applied had some improvement effects on, attention, and working memory. The results obtained from the study It has also been used in the literature to interpret attention processes, which are considered as cognitive processes or executive mental functions, as a behavior pattern that develops and changes with past learning experiences. In addition, the characteristics of an effective computer training program were discussed by comparing the effectiveness levels of two different cognitive exercise programs and considering the feedback and application limitations.