Farklı obezite evrelerinde hipotalamo-hipofizer-adrenal ve tiroid hormon akslarının obezite parametreleri ve insülin direnci ile ilişkisinin değerlendirilmesi

Abstract

Amaç: Obezite çağımızın önemli bir sağlık sorunu olup birçok bilimsel çalışmada çeşitli yönleri ile araştırma konusu olmuştur. Biz de bu çalışmamız kapsamında, farklı obezite evrelerinde hipotalamo-pituiter-adrenal (ACTH, kortizol) ve tiroid (TSH, serbest T3, serbest T4) akslarını karşılaştırmayı, obezite parametreleri ve insülin direnci ile ilişkilerini değerlendirmeyi amaçladık.Gereç ve Yöntem: Çalışma kapsamında Eylül 2000 ve Mart 2007 tarihleri arasında, obezite nedeniyle, UÜTF İç Hastalıkları AD Endokrinoloji ve Metabolizma Hastalıkları BD'ı Polikliniğine obezite nedeni ile başvuran 470 hastanın dosyası retrospektif olarak incelendi. Bu hastalardan sekonder obezite nedeni olabilecek yandaş hastalıkları olanlar ve HOMA-IR (Homeostasis Model Assessment of lnsulin Resistance) değeri dosyasında bulunmayanlar çalışmaya alınmadı. Çalışmaya alınan 201 hasta için yaş, sigara, alkol ve varsa ilaç kullanımı, diğer yandaş hastalıklar, vücut kitle indeksi, bel çevresi, kalça çevresi, bel-kalça oranı, obezite evresi, vücut yağ oranı, sistolik kan basıncı, diyastolik kan basıncı, açlık kan şekeri, lipid profili, serum insülin, c-peptid, TSH, serbest T3, serbest T4, ACTH, kortizol düzeyleri ile hesaplanmış olan HOMA-IR değerleri hazırlanmış olan hasta değerlendirme formuna kayıt edildi. Olgularımız Dünya Sağlık Örgütü' nün önerdiği şekilde vücut kitle indeksine göre üç obezite evresine ayrıldı. Daha sonra tüm veriler uygun istatistiksel yöntemler kullanılarak değerlendirildi.Bulgular: Çalışmaya dahil edilen hastaların 34 tanesi evre I, 68 tanesi evre II ve 99 tanesi evre III grubundaydı. Evre I'de 5 erkek 29 kadın, evre II'de 5 erkek 63 kadın, evre III' te 13 erkek ve 86 kadın vardı. Kan basıncı düzeyi açısından ardışık gruplar arasında belirgin fark bulunmazken, evre Ill' de evre I' e göre anlamlı yüksekti. Açlık kan şekeri ve c-peptid açısından evre lll' de yüksek olmak üzere evre I-III arasında anlamlı fark bulundu. İnsülin direnci açısından evre grupları değerlendirildiğinde, serum insülin ve HOMA-IR değerleri açısından evreler arasında anlamlı fark bulunmadı. HOMA-IR değeri, serum ACTH ve kortizol ile pozitif korelasyon gösteriyordu. Bütün olgular karşılaştırıldığında ACTH ile vücut kitle indeksi, bel çevresi, insülin, c-peptid ve HOMA-IR değeri arasında pozitif korelasyon saptandı. Kortizol ile sadece HOMA-IR değeri arasında pozitif korelasyon vardı. Bütün evre grupları arasında normal sınırlar içindeki serum TSH, serbest T3 ve serbest T4 düzeyleri arasında anlamlı fark ve diğer parametrelerle herhangi bir korelasyon saptanmadı.Sonuç: Çalışmamızda obezlerde hipotalamo-pituiter-adrenal aks ile obezite ve insülin direnci parametreleri arasında anlamlı bir pozitif korelasyon bulduk. Bu ilişkinin daha açık ortaya konulabilmesi için daha geniş ve prospektif çalışmaların yapılması gerekmektedir.

Objectives: Since obesity is an important health problem of the century, it has been a research subject by its different aspects in many scientific investigations. In this study we aimed to evaluate the relationship between obesity parameters, insulin resistance and hypothalamo-pituitary-adrenal (ACTH,cortisol) and thyroid (TSH, freeT3, free T4) axis and compare them in different obesity stages.Material and Methods: The records of 470 patients, who admitted our endocrinology and metabolism outpatient clinic, because of obesity, between September 2000 and March 2007 were investigated retrospectively. The patients with have a disease that may cause secondary obesity and without HOMA-IR (Homeostasis Model Assessment of lnsulin Resistance) levels recorded in their files were excluded from the study. Selected 201 patients? ages, smoking, alcohol and medication histories, accompanying diseases, body mass indexes, waist and hip cicumferences, waist/hip ratios, obesity stages, body fat ratios, systolic and diastolic blood pressures, fasting blood glucose levels, lipid profiles, serum insulin and c-peptide levels, TSH, free T3, free T4, ACTH, cortisol levels and calculated HOMA-IR values were recorded to the patient evaluation forms prepared previously. Our cases were divided into three obesity stages as suggested by World Health Organization. All the data was evaluated with appropriate statistical methods.Results: Among the patients included in the study 34 were in stage l 68 were in stage ll and 99 were in stage lll. There were 5 males and 29 females in stage I, 5 males and 63 females in stage II and 13 males 86 females in stage III. There was no significant blood pressure difference between consecutive groups but it was significantly higher in stage lll compared to stage l. There was a significant fasting blood glucose difference between stage I and stage III being higher in stage lll. Serum insulin and HOMA-IR values were similar in all three groups. HOMA-IR value was positively correlated with ACTH and cortisol levels. When all cases were compared it was found that there was a significant positive correlation between ACTH and body mass index, waist circumference, insulin, c-peptide and HOMA-IR values. There was a positive correlation only between cortisol levels and HOMA-IR. There was no significant difference between all stage groups concerning TSH, free T3 and free T4 levels which were within normal ranges and no correlation with obesity parameters.Conclusion: In our study we found a significant positive correlation between hypothalamo-pituitary-adrenal axis and obesity and insulin resistance parameters. lt is necessary to perform prospective and large studies in order to put forward these relationships more definitely.