Kıyı bölgelerindeki atıl sanayi alanlarında geliştirilmiş kentsel dönüşüm projelerinin kent kimliğine etkisi: Bakü, Beyaz Şehir örneği

Abstract

Küreselleşmeyle birlikte yaşanan ekonomik, sosyal ve fiziksel değişimler, pek çok ülkede ve kentte sanayi alanlarının yer değiştirmesine neden olmuş, kent merkezleri çevresinde terkedilmiş sanayi alanları ortaya çıkmıştır. Bu tür projelerden biri de Azerbaycan’ın başkenti Bakü’de bulunan eski sanayi bölgesi Siyah şehirde yapılan kentsel dönüşüm projesidir. Siyah şehir bölgesi 19. yüzyılın sonlarında petrol sanayisinin önem kazanması nedeniyle Bakü’nün doğu kısmında kurulmuş ve 100 yılı aşkın süre boyunca petrol üretim ve hasılat alanı olarak kullanılmıştır. Zamanla bölge, çevresel kirlilik nedeni ile yaşanılması zor bir hale gelmiş, böylelikle 2007 yılında bu alanda bir kentsel dönüşüm projesi yapılmasına karar verilmiştir. Proje kapsamında karma kullanımla geliştirilen bölge yeni bir kimlik kazanarak Siyah şehirden Beyaz şehre dönüştürülmüştür. Bu tez çalışmasının amacı; Bakü Beyaz şehir kentsel dönüşüm projesinin Bakü’nün kent kimliğine olan etkisini araştırmaktır. Çalışmada öncelikle, kentsel dönüşüm ve kent kimliği kavramları araştırılmış, kent kimliğini oluşturan bileşenler irdelenmiştir. Bunlarla birlikte dünyanın farklı ülkelerindeki eski sanayi alanlarında yapılmış kentsel dönüşüm projelerinin kent kimliklerine olan etkileri incelenmiştir. Ardından, Bakü’nün geçmişten günümüze sahip olduğu kent kimliği farklı dönemler üzerinden incelenerek, Siyah şehrin ortaya çıkışından Beyaz şehre dönüşümüne kadar geçen süreçte yaşanan fiziksel ve sosyal değişimlerin kent kimliğini nasıl etkilediği araştırılmıştır. Son olarak Beyaz şehir kentsel dönüşüm projesi ile ilgili literatür analizinin ardından gözlem, yerinde tespit ve anket tekniklerinin kullanıldığı bir alan çalışması gerçekleştirilmiştir. Sonuç olarak Bakü Beyaz şehir kentsel dönüşüm projesi çevresel açıdan başarılı proje sayılsa da Bakü kentinin kimliği ile olan ilişkisinde büyük eksiklikler görülmüştür. Projede kent kimliğinin doğal, yapılı ve sosyal bileşenlerine yeteri kadar dikkat edilmemesinin zamanla Bakü’nün yerel kimliğin ve özgün dokusunun kaybolmasına sebep olabileceği kanaatine varılmıştır.

The economic, social and physical changes experienced with globalization have caused the displacement of industrial areas in many countries and cities, and abandoned industrial areas have emerged around the city centers. One of these projects is the urban regeneration project in the Black City, the old industrial area located in Baku, the capital of Azerbaijan. The Black City area established in the eastern part of Baku as a result of the revival of the oil industry in the late 19th century and gained an important role in the oil industry for more than 100 years. Gradually, the region became difficult to live in due to environmental pollution caused by oil revenue. In 2007, the decision to realize an urban regeneration project in this area was accepted. With the mixed-use development, the region gained a new identity and was transformed from Black City to White City. The aim of this thesis is to investigate the effect of Baku White City urban regeneration project on the urban identity of Baku. Initially, in the research, the concepts of urban regeneration and urban identity were investigated, and the components that form the urban identity were examined. In addition to these, the effects of urban regeneration projects to urban identity in old industrial areas in different countries were examined. Then, the urban identity of Baku was examined through different periods from past to present, and it was searched that how the physical and social changes affected the urban identity from the Black city period to the White city period. After the literature analysis on White city urban regeneration project, a case study was carried out using observation, on-site detection and survey techniques. As a result, although Baku White City urban regeneration project is considered a successful project environmentally, there are major shortcomings in its relationship with the identity of Baku city. It was concluded that not paying enough attention to the physical and social components of the urban identity may cause the local identity and original pattern of Baku to be lost gradually in future.