Fen bilimleri öğretmenlerinin ve araştırmacıların bakış açılarıyla beceri temelli soruların bazı değişkenler açısından analizi

Abstract

MEB 2023 eğitim vizyonunda yer alan ölçme ve değerlendirme hedefleri doğrultusunda merkezi sınavların; amaç, soru tipleri ve içerik bağlamında değişerek öğrencilerin zihinsel becerilerden eleştirel düşünme, yorumlama gibi becerileri kullanmalarına olanak sağlayan yapıda olacağı belirtilmektedir. Bu bağlamda değişen sınav sisteminin farklı açılardan (TIMSS ve PISA, öğretim programlarında hedeflenen beceriler vb.) değerlendirilmesi ölçme ve değerlendirme için önem arz etmektedir. Bu çalışmada beceri temelli hazırlanan LGS sınav sorularının fen bilimleri öğretmenleri ve araştırmacılar tarafından bazı değişkenler açısından analiz edilmesi amaçlanmıştır. Bu değişkenler; bilimsel süreç becerileri, yaşam becerileri, mühendislik ve tasarım becerileri, yenilenmiş Bloom viii taksonomisi, Webb’in bilgi derinliği seviyeleri, TIMSS bilişsel alan değerlendirme çerçevesi, PISA fen okuryazarlığı, fen bilimleri öğretim programında yer alan kazanımlar ve fen bilimleri kitaplarında yer alan etkinlikler olarak belirlenmiştir. Çalışma, durum çalışması deseni modeline göre tasarlanmıştır. Bu araştırmanın çalışma grubunu 2020-2021 eğitim-öğretim yılında farklı illerde görev yapan 11 fen bilimleri öğretmeni ve alanında uzman olan araştırmacılar oluşturmaktadır. Bu çalışmada veriler 2018, 2019, 2020 yıllarında yapılmış olan LGS’de yer alan fen bilimleri soruları ve bu soruların belirlenen değişkenler açısından incelenmesine olanak sağlayan formlar aracılığıyla toplanmıştır. Ayrıca veri analizinde durumların çözümlenmesinde betimsel analiz yöntemi kullanılmıştır. Çalışma sonucunda beceri temelli soruların en fazla ‘‘sonuç çıkarma’’ bilimsel süreç becerisinde yoğunlaştığı, yaşam becerilerinden daha çok ‘‘analitik düşünme’’ ve ‘‘karar verme’’ becerilerine uygun olduğu, mühendislik ve tasarım becerileriyle ilişkili az sayıda soru olduğu tespit edilmiştir. Ayrıca soruların Yenilenmiş Bloom Taksonomisi’ ne göre ‘‘anlama’’ basamağında yığılmalar oluşturduğu, Webb’in bilgi derinliği seviyeleri’ ne göre ‘‘seviye 1’’ ve ‘‘seviye 2’’ ile örtüştüğü sonucuna varılmıştır. PISA fen okuryazarlığı ve TIMSS çerçevesine göre ise soruların homojen şekilde dağılmadığı ve her sorunun fen programındaki en az bir kazanımı ölçer nitelikte olduğu anlaşılmıştır. Ancak fen programında yer alan kazanımların tamamını ve fen bilimleri kitabında yer alan deney ve etkinliklerin soruları yeteri kadar karşılamadığı tespit edilmiştir. Çalışma sonucunda soruların programda yer alan yaşam becerilerini tam olarak ölçer nitelikte olmadığı, soruların incelenen taksonomilerde (Bloom, Webb bilgi derinliği gibi) genellikle daha alt basamaklara yönelik olduğu ve tüm düzeylere ilişkin yeterince soru olmadığı belirlenmiştir. Bu sonuçlara göre eğitim hedeflerimizi gerçekleştirebilmemiz için ix ulusal ve uluslararası değerlendirme çerçeveleri ile programda yer alan kazanım ve becerilere göre paralel sorular hazırlanması önerilmektedir.

In line with the measurement and evaluation objectives in the MEB 2023 education vision, the central exams; it is stated that the purpose will change in the context of question types and content, and it will be in a structure that allows students to use skills such as critical thinking and interpretation. In this context, the evaluation of the changing exam system from different perspectives (TIMSS and PISA, the skills targeted in the curriculum, etc.) is important for measurement and evaluation. In this study, it is aimed to analyze skill-based LGS exam questions by science teachers and researchers in terms of some variables. These variables can be listed as scientific process skills, life skills, engineering and design skills, revised Bloom’s taxonomy, Webb's depth of knowledge levels, the aspect of TIMSS cognitive xi field assessment framework, PISA scientific literacy, the acquisitions in the science curriculum and the activities in the science books. The study was designed according to the case study pattern. The study group of this research consists of 11 science teachers working in different provinces in the 2020-2021 academic year and researchers who are experts in their fields. In this study, the science questions in the LGS, whose data were made in 2018, 2019, 2020, and forms that allow these questions to be examined in terms of the determined variables were created. In addition, descriptive analysis method was used to analyze the situations in data analysis. As a result of the study, it has been determined that skill-based questions are mostly focused on the science process skill of "inference", they are more suitable for "analytical thinking" and "decision making" skills than life skills, and there are few questions related to engineering and design skills. In addition, it was concluded that the questions formed a backlog at the "understanding" levels according to revised Bloom’s taxonomy, and overlapped with "level 1" and "level 2" according to Webb's DOK levels. According to the PISA science literacy and TIMSS framework, it was concluded that the questions were not distributed homogeneously and each question measured at least one acquisition in the science program. However, it has been determined that all of the acquisitions in the science program and the experiments/activities in the science book do not meet the questions sufficiently. As a result of the study, it was understood that the questions obtained did not fully measure the life skills in the program. In addition, it was determined that the questions were generally aimed at lower levels in the taxonomies (such as Bloom, Webb DOK level, etc.) and that there were not enough questions for all levels. According to these results, it is recommended to prepare parallel questions according to the acquisitions and skills in the xii program with national and international evaluation frameworks in order to achieve our educational goal