Ebü’l-Ferec İbnü’l-Cevzî’nin (ö. 597/1201) haberî sıfatlar anlayışı ve Hanbelîlerin yaklaşımına eleştirileri

Abstract

Bu çalışmada Ebü’l-Ferec İbnü’l-Cevzî'nin te’vile dair görüşü de dikkate alınarak haberî sıfatlar anlayışı ve bu doğrultuda bazı Hanbelîlelere yönelik eleştirileri, kendi eserinden ve eleştirdiği alimlerin eserlerinden hareketle mukayese edilerek incelenmiştir. Tez giriş, onu takip eden üç bölüm ve sonuç kısımlarından oluşmaktadır. "Giriş" kısmında araştırmanın konusu ve amacı, yöntemi ve başvurulan temel kaynaklar belirtilmiştir. Birinci bölümde "İlâhî sıfatlar ve Haberî Sıfatları Anlamada Yöntem" başlığında "Allah'ın Sıfatları" ve "Haberî Sıfatları Anlama Yöntemleri" hakkında genel bilgiler verilmiştir. İkinci bölümde "İbnü’l-Cevzî'nin Haberî Sıfatlar Anlayışı" başlığı altında öncelikle "İbnü’l-Cevzî'ye Göre Muhkem ve Müteşâbih Ayetler"in hangi manalara geldiği ve söz konusu kavramların sözlük ve terim anlamları aktarılmış, akabinde "İbnü’l- Cevzî'nin Te’vil Anlayışı" ve "İbnü’l-Cevzî'nin Haberî Sıfatlara Dair Tespit ve Yorumları" kendi eserlerine müracaat edilerek detaylıca incelenmiş ve haberî sıfatlara yönelik te’villeri araştırmaya eklenmiştir. Üçüncü bölümde "İbnü’l-Cevzî’nin Bazı Hanbelîlere Haberî Sıfatlar Bağlamındaki Eleştirileri" konusu, "İbnü’l-Cevzî'ye Göre Bazı Hanbelîlerin Hatalı Oldukları Hususlar" ifade edilerek belirlenmeye çalışılmış, bu doğrultuda İbnü’l-Cevzî’nin haberî sıfatlar konusunda Hanbelîleri yedi noktada hatalı bulduğu aktarılmış ve "vech", "‘ayn" ve "yed" sıfatları üzerinden " İbnü’l-Cevzî'nin Kâdı Ebû Ya‘lâ el-Ferrâ ve İbnü'z-Zâgūnî’ye Yönelik Haberî Sıfatlar Bağlamındaki Eleştirileri" deskriptif bir dil ve üslupla mukayese edilerek ortaya konmaya çalışılmıştır. "Sonuç" kısmında ise "muhkem", "müteşâbih" ve "te’vil" kavramlarına değinilerek İbnü’l-Cevzî’nin haberî sıfatları anlamadaki genel prensibine temas edilmiştir. Ayrıca kendisinin bu konudaki tavrının haberî sıfatları anlama yöntemlerinden hangisine denk geldiği belirlenmiş ve onun te’vile mi yoksa tefvîze mi yöneldiğinden bahsedilmiştir

In this study, Abu Al-Faraj Ibn Al-Jawzi's understanding of khabari adjectives and his criticisms of some Hanbalis in this direction, taking into account his view on ta'wil, were examined by comparing them with his own work and the works of the scholars he criticized. The thesis consists of the introduction, the following three chapters and the conclusion. In the "Introduction" section, the subject and purpose of the research, its method and the main sources referenced are stated. In the first chapter, general information about "The Attributes of Allah" and "Methods of Understanding the Epistemological Attributes" is given under the title of "Divine Attributes and Methods for Understanding the Epistemological Attributes". In the second part, under the title of "Ibn al-Jawzi's Understanding of Haberi", firstly, the meanings of "Muslim and Mutesabih Verses According to Ibn al-Jawzi" and the dictionary and term meanings of the aforementioned concepts are explained, then "Ibn al-Jawzi -Cevzi's Understanding of Te'vil" and "Ibnu'l-Cevzî's Determination and Interpretations on Haberi Adjectives" were examined in detail by referring to their own works and their interpretations for khabaric adjectives were added to the research. In the third chapter, the subject of "Ibn al-Jawzi's Criticisms of Some Hanbalis in the Context of Habitual Attributes" has been tried to be determined by expressing "The Things Some Hanbalis Are Wrong With According to Ibn al-Jawzi" It has been reported that he found Hanbalis wrong in seven points on the subject of "Wach", "'ayn" and "yed". Criticisms" have been tried to be put forward by comparing them with a descriptive language and style. In the "Conclusion" part, the concepts of "muhkam", "mutashabih" and "ta'wil" were mentioned, and the general principle of Ibn al-Jawzi in understanding khabari adjectives was touched upon. In addition, it has been determined which of the methods of understanding the khabari adjectives corresponds to his attitude on this subject, and it has been mentioned whether he is directed towards ta'wil or tawiz.