Tıpta uzmanlık eğitimi alan aile hekimliği asistanları ile aile hekimlerinin akılcı laboratuvar kullanımı hakkında bilgi düzeyleri ve tutumları

Abstract

Yüzyıllardır, hekimlerin gözlemlerine, deneyimlerine ve çıkarımlarına dayalı tıp anlayışından, son yıllarda bilimselliğe, net sonuçlara ve güvenilirliğe dayanan kanıta dayalı tıp anlayışına geçilmiştir. Klinik laboratuvarlar, kanda glukoz ölçümü ile başlayan yaklaşık yüz yılda üç binden fazla testin hızlı, güvenilir, net sonuçlarla çalışıldığı, kanıta dayalı tıbbın vazgeçilmez unsurları haline gelmiştir. Önemli tıbbi kararların yaklaşık %70’i laboratuvar testlerine dayanılarak verilmektedir. Böylesine önemli bir gücün en verimli şekilde ve toplum yararına kullanılması akılcı kullanımı ile sağlanabilir. Test istemini önemli ölçüde etkileyen nüfus artışı, yaşlılık gibi değişkenlerin hızını katlayarak artan laboratuvar kullanımı sürdürülemez bir hale gelmiştir. Bu durum maliyet ve iş yükü artışına, hasta ve sağlık çalışanlarına zararlı sonuçlar doğurmaktadır. Uygunsuz, gereksiz veya yetersiz testlerin çoğu laboratuvar öncesi dönemde yapılmaktadır. Birinci basamak sağlık hizmetleri, laboratuvar testlerinde önemli bir paya sahip olmakla birlikte hekimler, test istemi sürecinin başlangıcında bulundukları için kilit rol oynamaktadırlar. Bu çalışmanın amacı birinci basamakta görev yapan hekimlerin bilgi düzeyleri ve akılcı laboratuvar kullanımı hakkında tutumlarını incelemektir. Çalışma literatür taranarak oluşturulan web tabanlı anket yöntemi kullanılarak yapılandırılmıştır. Anketin, ilk kısmında demografik verilerin yer aldığı genel bilgiler bölümü, ikinci kısmında bilgi düzeyine yönelik sorular ve üçüncü kısımda tutum ile ilgili önermeler yer almaktadır. Araştırma, ilimizde birinci basamakta görevli, ulaşılan 354 (%40) hekim ile yürütülmüştür. Çalışmamıza katılan hekimlerin 185 (%52,3) kadın, 169 (%47,7) erkektir. En çok istenen test (%94) glukoz ölçümü olmuştur. Katılımcılar en fazla 11 puan alınabilen bilgi sorularına yönelik ortalama 7,2 (±1,6) puan, yine en fazla 11 puan alınabilen tutum ile ilgili önermelerden ortalama 7,3 VI (±1,1) puan almıştır. Sosyodemografik özellikler ile bilgi düzeyi ve laboratuvar kullanımı arasında anlamlı bir ilişki bulunamamıştır. Sadece hastaların önceki tetkiklerini sorgulama gibi, küçük bir müdahale uygulamaya dâhil edildiğinde bile laboratuvar testleri dramatik azalmakta diğer değişkenler etkisiz kalmaktadır. Sonuç olarak laboratuvar testlerini azaltmaya yönelik çözüm yolları uygunsuz, gereksiz veya yetersiz laboratuvar testlerini büyük oranda azaltmaktadır. Bu durum akılcı laboratuvar kullanımı önündeki engellerin tanımlanmasını, nedenlerin ve çözüm yollarının araştırılmasının değerini bir kat daha arttırmaktadır. Hekim, hasta, laboratuvar çalışanları ve sağlık çalışanları birlikte, multidisiplin bir yaklaşım izlenmeli, güncel eğitimler tıp müfredatı da dâhil olmak üzere düzenlenmelidir.

For centuries, the understanding of medicine based on the observations, experiences and inferences of physicians has shifted to an understanding of evidence-based medicine based on scientificity, clear results and reliability in recent years. Clinical laboratories are places where more than three thousand tests, which started with blood glucose measurement a century ago, are studied with fast, reliable and clear results and have become indispensable for evidence-based medicine. About 70% of important medical decisions are made based on laboratory tests. The use of such an important power in the most efficient way and for the benefit of society can be achieved with its rational use. Laboratory tests have become unsustainable due to the fact that variables such as population growth and old age, which significantly affect the test request, increase much more than the speed. This situation causes cost and workload increase, and harmful consequences for patients and healthcare workers. Most inappropriate, unnecessary, or inadequate testing is done in the pre-laboratory period. Although physicians have an important share in primary care laboratory tests, they play a key role as they are at the beginning of the test request process. The aim of this study is to examine the attitudes of physicians working in primary care about their knowledge levels and rational laboratory use. The study was structured using the web-based questionnaire method created by scanning the literature. In the first part of the questionnaire, there is a general information section with demographic data, in the second part there are questions about the level of knowledge, and in the third part there VIII are suggestions about attitudes and behaviors. The research was carried out with 354 (40%) physicians working in primary care in our province. 185 (52.3%) of the physicians participating in our study were female and 169 (47.7%) were male. The most requested test (94%) was glucose measurement. Participants scored an average of 7.2 (±1.6) points for knowledge questions, and an average of 7.3 (±1.1) points for statements about attitude, out of a maximum of 11. No significant correlation was found between sociodemographic characteristics, level of knowledge and laboratory use. Even when only a small intervention, such as questioning patients' previous examinations, is included in the practice, laboratory tests decrease dramatically and other variables become ineffective. As a result, solutions to reduce laboratory tests greatly reduce inappropriate, unnecessary or inadequate laboratory tests. This situation increases the value of identifying the obstacles to rational laboratory use and investigating the causes and solutions. A multidisciplinary approach should be followed together with physicians, patients, laboratory staff and healthcare professionals, and up-to-date training should be organized, including the medical curriculum.