Ulus inşasında Şemseddin Günaltay ve milliyetçilik anlayışı

Abstract

19. yüzyılda Batı karşısında zayıf düşen Osmanlı İmparatorluğu devletin kurtuluşu için İslâmcılık ve Batıcılık akımlarına sarılmış ancak bu akımlar devleti yeniden ihya etme girişimleri için bir sonuç vermemiştir. 1789 yılında Fransız İhtilali ile önce Avrupa’ya sonra da dünyanın dört bir yanına yayılan milliyetçilik akımı Osmanlı İmparatorluğu’nu da etkisi altına almıştır. İslâmcılık ve Batıcılık akımları kurtuluş için çare olamayınca Osmanlı aydınları milliyetçilik akımına yönelmiştir. Şemseddin Günaltay da bir Osmanlı aydını olarak her ne kadar İslâmcı dergilerde yazdığı yazılardan dolayı İslâmcı olarak anılsa da Millî Mücadele sonrasında kurulan yeni ulus-devletin toplumu ulus yapabilmek adına tarih yazımını bir araç olarak kullanmasında başrol oynayan önemli bir şahıs olarak dikkat çekmektedir. Bu bağlamda milliyetçi bir çizgide gelişen Türk Tarih Tezi’ne bir tarihçi olarak büyük katkılar veren Günaltay’ın tarihçi yönü onun aynı zamanda milliyetçilik anlayışını anlamamızda yardımcı olur. Bu çalışmada Şemseddin Günaltay’a giden süreçte Türk milliyetçiliğinin geçirdiği evreler ve Türk Tarih Tezi bağlamında Şemseddin Günaltay’ın milliyetçilik anlayışı ele alınmıştır. Çalışmanın temel sorusu inşa edilen ulusta, tarih biliminin yerinin ne olduğu ve milliyetçilik ideolojisi tarafından işlevsel yönü dikkate alınarak yeniden kurgulanan tarihin Günaltay’ın tarih yazımını ne doğrultuda etkilediği üzerinedir. Tezin temel önermesi Günaltay’ın Türk Tarih Tezi bağlamında kaleme aldığı eserlerin romantik, milliyetçi bir söylemle yazıldığını dile getirmesi ve Günaltay’ın tarihçiliğinin milliyetçilik akımının etkisinde olduğunu belirtmesidir.

In the 19th century, The Ottoman Empire who was weakened against the West, sought to save itself by turning to movements of an-Islamism and Westernism. However, these attempts of revival were not successful. Following The French Revolution of 1789, the movement of nationalism spread to Europe and then to the whole world, affecting The Ottoman Empire as well. After the failure of pan-Islamism and Westernism to save the empire, Ottoman intellectuals turned to nationalism. Şemseddin Günaltay, although referred to as an Islamist due to his writings in pan-Islamist journals, was an important figure to the creation of the Turkish nation-state following the Turkish War of Independence, by using historiography as a tool. In this context, Günaltay made major contributions to The Turkish History Thesis which was developed under the influence of nationalism. Understanding the historian side of Günaltay helps us to understand his perception of nationalism. In this study, the stages of nationalism up to Günaltay and his understanding of nationalism were investigated. The main questions of this study are what is the place of history as a science in the process of nation building, and how this functional history reshaped by nationalism affected Günaltay’s historiography. The main statement of this thesis is that, the works of Günaltay were written with a romantic and nationalist rhetoric and his historiography was influenced by nationalism.