Plastik açıdan yapısökümcü bir okuma: Dada ve gerçeküstücülük

Abstract

Postmodern döneme atfedilen yapısöküm kavramının genellikle ilgili döneme ait sanat eserleriyle ilişkilendirilerek ele alınmış olması kavramın dar bir alana sıkıştırılmasına sebep olmuştur. Bu doğrultuda modern dönemde yaşam bulan dadaist ve sürrealist eserlerde kavrama ilişkin prototiplerinin olduğu düşünülmüş, alan yazında detaylı araştırmanın yapılmadığı kaynaklarda görülmesi nedeniyle konunun incelenmesi gerekli bulunmuştur. Bu araştırma, dadacı ve gerçeküstücü eserlerin yapısöküm ile ilişkisini biçim, anlam ve söylem bakımından yorumlamayı ve tartışmayı amaçlamıştır. Araştırma amaç doğrultusunda nitel olarak çalışılmış, hermeneutic desenine göre yürütülmüştür. Dadacı anlayışta; Marcel Duchamp, Kurt Schwitters, Hannah Höch, Raoul Hausman ve George Grosz'un, sürrealist sanatta ise; Francis Picabia, Max Ernst, Andre Masson, Rene Magritte ve Salvador Dali'nin en az iki eseri çalışma grubunu oluşturmuştur. Bu eserlerde biçim-anlam söylem bağlamında yapısökümcü düşüncenin varlığı araştırılmış, betimleyici, yorumlayıcı ve değerlendirmeci anlayışla incelenerek derinlemesine araştırma ve tartışmalar yapılmıştır. Yapısökümcü ve dadacı düşüncede mevcut düzene yönelik bir başkaldırı varken dada; kurulu düzeni yakıp yıkarak bozmayı, yapısöküm ise yapıyı yıkıma uğratmayarak ve yeniden inşa ederek başkalaşımların oluşumunu savunur. Bu doğrultuda yapısökümün olumlu bir yaklaşımının olduğu, dadanın ise olumsuz bir tavır sergilediği görülmüştür. Yapısökümcü düşüncenin mevcudiyet metafiziğine yönelik getirdiği eleştiri, sürrealistlerin gerçekte görülen durumları onun ötesine taşıyarak bozuma uğratması ve mutlak doğrucu yanını reddetmesi ile örtüşmüştür. Çalışmada dadacı düşünce ve sürrealist sanattaki kavram-yöntem-teknikler çözümlenip uygulanarak yapısöküme katkı sağladıkları tespit edilmiş, sanatçıların yapısökümcü düşünce paralelinde eser ürettikleri keşfedilmiştir. Yapılan araştırma-inceleme ve uygulamalar doğrultusunda plastik sanatlarda yapıbozumun erken örneklerinin dadaist ve sürrealist eserlerde olabileceği sonucuna varılmıştır.

The fact that concept of the deconstruction, which is attributed to postmodern period was generally dealt with in assosiciation with work of art in relevant period caused narrowing of this cancept. Accordingly, it is cansidered that there were prototypes about dadaism an surrealism in modern era it is found necessory to examine the subject because of it is seen in the sources in which detailed research has not been done in body of literature. This research aims to exposition and discussion about relation of dadaist and surrealist works with deconstruction in terms of form, meaning and discourse the research was studied in line with purpose qualitatirely and it was carried out according to hermeneutic pattern. At least two works of Marcel Duchamp, Kurt Schwitters, Hannah Hoch, Rooul Hausman And George Grosz in Dadaism and Francis Picobia, Max Ernst, Andre Masson, Rene Magritte and Salvador Dali in Surrealism constituted the working group. It is searched existence of deconstruction in respect to form, meaning and discourse; it is searched and discussed thoroughly with descriptive, interpretive, evaluativist in this work. Dada advocates to ravage of establised order while there is a rebellion against current order in decanstruction and dadaism but decanstruction advocates formation metamorphosis to reconstruction without ravage the construction. Accordingly, it is seen deconstruction shows positive approach. Dada shows negative attitude. The criticism which decanstructive thought brings taword existence metaphysic, corresponds to ravage of surrealist's real situation that beyond it and reyection op truthful side. It is determined analyzing and implementing of concept, method and technic in dadaism and surrealist art contribute to deconstruction, it is discovered artists product work of art based on deconstrruction thought. It is concluded early decanstruction examples in plastic arts are in dadaist and surrealist work with investigated and implemented.