Mehmet Ali Paşa dönemi Mısır Cami mimarisinde Osmanlı etkisi

Abstract

Bu tezin temel amacı, Osmanlı etkilerini izleyerek ve Mehmet Ali Paşa döneminde inşa edilen Mısır cami tasarımlarının kökenini takip ederek, XIX. yüzyıla ait Mısır cami tasarımlarının evrensel özelliklerini tartışmaktır. Çalışmada, Mısır'da XIX. yüzyıla kadar uzanan ve Osmanlı Devleti'ndeki cami tasarımlarının kökenlerini izleyen en önemli cami mimari tasarım tipleri ele alınmıştır. Ayrıca bu mimari özelliklerin Mısır'a ithal eden kanallar sıralanmış ve farklı Osmanlı ve Avrupa kaynaklarından gelen etkenler araştırılmıştır. Osmanlı Devleti ile Mısır arasındaki ilişkiler, Mısır'ın Osmanlılar tarafından fethedilsinden önceki dönemleri de kapsamaktadır. Bu dönemler, Abbâsî Devleti'nin Türk asıllı kumandanlarından Ahmed b. Tolun'un Mısır'a tayin edilmesiyle (868-883) başlamıştır. Daha sonra, I. Selim'in Mısır'a girmesiyle (1517) ortaya çıkan ve Mehmet Ali Paşa ailesinin zamanına kadar uzanan Osmanlı hâkimiyeti söz konusu olmuştur. Mısır'ın bir Osmanlı vilayeti haline getirilmesinden sonra, İstanbul'daki mimarî ve süsleme tarzları ve eski Memlük tarzlarının sentezi Mısır'da yer almaya başlamıştır. Bunun yanı sıra Osmanlı üslubu da Mehmet Ali Paşa dönemi Mısır mimarisi ve süslemesini son derece etkilemiştir. Mehmet Ali Paşa'nın, Osmanlı İmparatorluğu ile olan mücadelesi sırasında kendi adına inşa ettirdiği cami, onun Osmanlı sultanı olma arzusunu ifade etmektedir. Mehmet Ali Paşa'nın Kahire Kalesi'nin içerisinde inşa ettirdiği camide, Osmanlı Klasik Dönem Cami Stili ile benzerlik bulunmaktadır. Özellikle Yavuz Sultan Selim, Kanuni Sultan Süleyman vi ve Sultan Ahmet döneminde yapılan bazı eserlerde bu etki belirgin bir şekilde göze çarpmaktadır. Dolayısıyla Osmanlı Selâtin camileri tipinde inşa edilen ve "Mermer Camii" olarak bilinen Mehmet Ali Paşa Camii, bir taraftan klasik planıyla Osmanlı mimarisinin özelliklerini canlandırırken, diğer taraftan da Batılılaşma Dönemi Osmanlı Mimarisi'nin özelliklerini yansıtmaktadır.

The main purpose of this thesis is to discuss the universal characteristics of the XIXth century Egyptian mosque designs by tracing the Ottoman influences and tracing the origins of the Egyptian mosque designs built during the reign of Mehmet Ali Pasha. In this study, the most important mosque architectural design types, which date back to the XIXth century in Egypt and trace the origins of mosque designs in the Ottoman Empire, are discussed. In addition, the channels that imported these architectural features to Egypt were listed and the factors coming from different Ottoman and European sources were investigated. The relations between the Ottoman state and Egypt date back to an early period, beginning with the assignment of Ahmed b. Tolun to Egypt (868-883). After Egypt was made an Ottoman province, the architectural and ornamental styles in Istanbul and the old Mamluk styles began to take place in Egypt, as well as Ottoman styles had a profound influence on all types of architecture of the Mehmet Ali Pasha period. As a result of this, the mosque that Mehmet Ali Pasha built during the struggle for independence from the Ottoman Empire aims to express his desire to become the new Ottoman sultan. This mosque is equally well expressed in its Glorious Ottoman past, in the classical style of the mosque and its location in Cairo Citadel. Therefore, Mehmet Ali Mosque, known as the "marble mosque", built in the type of Ottoman Selâtin mosques, revives the features of Ottoman architecture with its classical plan.