Akışkan modernite bağlamında Zygmunt Bauman’ın din ve toplum görüşü üzerine sosyolojik bir değerlendirme

Abstract

Modernite ile başlayan geleneksel dünyadan kopuşun sosyal hayatımızda birçok etkisi olmuştur. Hiç şüphesiz bu etkiden payını en çok alan dinin kendisi olmuştur. Bu tezde Zygmunt Bauman’ın sosyolojik yöntemi incelenmiş ve bir fenomen olarak dinin onun toplum kuramındaki yeri tartışılmıştır. Modern ve postmodern toplumsal yaşam biçimlerinde dinin nasıl şekil aldığı Bauman’ın akışkan modernite kavramsallaştırmasında çözümlenmektir. Akışkanlık kavramı, biçimsiz olmayı, içine dolunan kabın şeklini almayı ve kolaylıkla uyum sağlayabilmeyi imleyen bir benzetmedir. Bu doğrultuda, Bauman’ın hermeneutik sosyoloji yöntemi ve bu yöntemle geleneksel, modern, postmodern şeklindeki toplum türleri arasında yaptığı ayrım ele alınmıştır. Ardından, karşılaştırmalı olarak din alanındaki değişimlere dikkat çekilmiştir. Buna göre, geleneksel toplumda din, güçlü bir şekilde tüm toplumsal alanı belirlerken aydınlanma ve rasyonelleşme süreci ile bu rolünü yitirmiş ve toplumsal yaşamdan dışlanmıştır. Modernitenin eleştirilmeye başlandığı postmodern dönemde ise din yeniden toplumsal alanda kabul görmüş, fakat bu yeni durumda dine, geleneksel ve modern toplumdan farklı olarak, göreli hakikate sahip bir konum atfedilmiştir. Bu çalışma, dinin konumundaki söz konusu değişimlere ilişkin Bauman’ın bakış açısını, onun metinlerinin eleştirel bir değerlendirmesini içerecek şekilde, betimlemeyi hedeflemektedir.

The break from traditional world, which had begun with Modernity, has exerted many influences upon our social life. Without question, it was religion itself that got more shares from this impact. In this thesis, Zygmunt Bauman’s sociological method was studied, and religion as a phonemenon in his social view was discussed. How religion takes shape in modern and postmodern ways of life was analyzed within his conceptualization of liquid modernity. The concept of liquidity is an analogy that implies being formless, taking the shape of the container in which one is filled and being able to be brought readily into conformity. In this direction, Bauman’s method of hermeneutic sociology and the distinction he made between the kinds of society as traditional, modern and postmodern society was initially addressed. Then, attention was comperatively drawn to the changes in the field of religion. Accordingly, whereas religion influentially determined whole social field in traditional society, it lost this role and exluded from social life with the process of enlightenment and rationalization. In the postmodern period, when modernity began to be criticized, religion was again recognized in social field, but in this new stiuation, a new position where religion possesses a relative truth has attributed to it by contrast with traditional or modern society. In sum, this study aims at the description of Bauman’s view on changes in question about the position of religion, including a critical assessment of his texts.