Merkez Bankası bağımsızlığı ve makroekonomik performans: Türkiye örneği

Abstract

Bu çalışma merkez bankası bağımsızlığı ve makroekonomik performans arasındaki uzun dönemli ilişkileri analiz etmek için göreli olarak yeni bir yaklaşımı ortaya koymaktadır. Bu bağlamda uzun dönemli bu ilişkiler, bir eşanlı eşitlikler çerçevesinde ele alınarak ve yapısal kırılmaları dikkate alan bir koentegrasyon yaklaşımı kullanılarak, merkez bankası bağımsızlığı, enflasyon, finansal gelişme, ticari açıklık, çıktı açığı, ekonomik kurumsal kalite ve politik kurumsal kalite değişkenlerini içeren sistem için araştırılmaktadır. Çalışmada, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Kanunu’nun (1211no’lu /14 Ocak 1970 tarihli) yürürlüğe girmesinden başlayıp pandemi döneminin başlangıcı öncesi kapsayan 1972-2019 dönemi için yıllık veriler kullanılmaktadır. Koentegrasyon test sonuçları, sırasıyla 1991’de yeni bir para programının deklarasyonu ve 2001 krizi sonrası düzenleyici reformlar nedeniyle Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Kanun’unda yapılan değişikliklerle ilişkilendirilen 1991-2001 yapısal kırılma çifti için sistemde iki adet koentegre edici vektörün varlığını göstermektedir. Sistemde iki koentegre edici denklemin varlığı, endojen olarak bulunan merkez bankası bağımsızlığı ve enflasyon değişkenlerinin belirmesini gerektirmiştir. Merkez bankası bağımsızlığı eşitliğinin belirlenmesine göre, enflasyon ve ticari açıklık ile merkez bankası bağımsızlığı arasında negatif bir ilişki söz konusu iken finansal gelişme ve kurumsal kalitenin merkez bankası üzerinde pozitif etkilere sahip olduğu görülmektedir. Diğer yandan enflasyon olarak belirlenen ikinci eşitlik, merkez bankası bağımsızlığı ile enflasyon arasında negatif bir ilişki söz konusu iken çıktı açığının enflasyon üzerinde pozitif etkiye sahip olduğunu göstermektedir. Ek olarak, 1991 yılındaki yapısal kırılma için ilk ve ikinci alt periyotlar arasında anlamlı bir trend kırılması olduğu söylenebilirken, 2001 yapısal kırılması için ikinci ve üçüncü alt periyotlar arasında anlamlı bir trend kırılması gözlenememektedir.

This study introduces a relatively new approach to analyze long-run relationships between central bank independency and macroeconomic performance. In this context, by using a cointegration approach with structural breaks in a simultaneous equations model framework, long-run relationships are investigated for the system including central bank independency, inflation, financial development, trade openness, output gap, economic institutional quality and politic institutional quality variables. Annual data are used for the period 1972- 2019 covering the start of adoption of Turkish Central Bank Law (no 1211; dated January 14, 1970) to prior of start of pandemic. Cointegration tests results confirm the existence of two long-run relationships in the system for the pair of structural breaks 1991-2001, those can be associated with the declaration of a new monetary program in 1991 and changes in Turkish Central Bank Law due to new regulatory reforms after 2001 financial crises respectively. The existence of two cointegrating vectors in the system required the identifications central bank independence and inflation which were found to be endogenous. According to identification of central bank independence equation, while it can be seen that there are negative effects of inflation and trade openness on central bank independence, financial development and institutional qualities have positive effects on central bank dependence in the long-run. On the other hand, the second identified equation as inflation shows that central bank independence has negative and output gap has positive effects on inflation in the long-run. Additionally, while it can be said that there is a significant trend difference between the first and the second sub-periods for the structural break in 1991, no significant difference in trend can be observed between the second and third sub-periods for the structural break in 2001.