Hafsîler Devleti (XIII.-XVI. asırlar) siyasî ve sosyo-kültürel hayat

Abstract

Bu çalışma XIII.-XVI. asırlar arasında Kuzey Afrika’da hüküm süren Hafsîler Devleti’ni siyasî, idarî ve sosyo-kültürel hayatını genel hatlarıyla ele almaktadır. Kuzey Afrika’nın Trablusgarp-Bicâye arasındaki bölgesinde hüküm süren devlet, burada İslâm medeniyetinin bir parçası olarak yer almıştır. Hafsîler Tunus merkezli bir devlet sistemi oluşturarak ellerinde tuttukları tüm topraklarda hâkimiyeti sağlayabilmek için büyük çabalar sarf etmişlerdir. Hâkimiyet sürdükleri üç asır boyunca sürekli olarak bölgedeki siyasî ve toplumsal sıkıntılarla uğraşarak devlet sistemini ayakta tutmaya çalışmışlardır. Ancak bu üç asrın yaklaşık olarak bir asrında tam olarak birliği sağlayabilmişler ve yükselme dönemini yakalayabilmişlerdir. Devlet kültürel anlamda ise her dönemde belli başlı gelişmelere öncülük etmiş, bununla birlikte yine yükselme dönemi olarak sayılabilecek bu dönemde büyük gelişmelere sahne olmuştur. İlmî ve kültürel alanda gerçekleştirilen icraatler arasında şehirlerde ilk medrese ve zâviyelerin inşa edilmesi, yeni ilmî eserlerin telif edilmesi gibi faaliyetler sayılabilmektedir. Öte yandan devlet Kuzey Afrika’da stratejik bir konumda olması sebebiyle ticarî faaliyetleriyle de öne çıkmıştır. Özellikle İspanya, İtalya gibi Avrupalı devletlerle sürdürülen ticarî ilişkiler devletin maddî ve kültürel anlamdaki gelişimine katkı sağlamıştır. Devlet Memlükler, Abdülvâdîler ve Merînîler gibi Müslüman devletlerle ise siyasî, kültürel ve ilmî etkileşim içerisinde olmuştur. Sonuç olarak Hafsîler Tunus merkezli bir devlet olarak siyasî, idarî ve sosyo-kültürel bakımdan önemli izler bırakarak İslâm medeniyetinde yer edinmiştir.

This study XIII.-XVI. It deals with the political, administrative and socio-cultural life of the Hafsid State, which ruled in North Africa for centuries, in general terms. The state, which ruled in the region of North Africa between Tripoli and Bicaye, took place here as a part of Islamic civilization. The Hafsids made great efforts to establish a Tunisia-based state system and to achieve dominance in all the lands they held. During the three centuries they ruled, they tried to keep the state system alive by constantly dealing with the political and social problems in the region. However, in approximately one century of these three centuries, they were able to provide complete unity and catch up with the period of ascension. In the cultural sense, the state has pioneered certain developments in every period, however, it has witnessed great developments in this period, which can be considered as the period of rise. In the scientific and cultural field, activities such as the construction of the first madrasahs and lodges in the cities, and the copyrighting of new scientific works can be counted. On the other hand, the state has come to the fore with its commercial activities due to its strategic location in North Africa. Commercial relations with European states such as Spain and Italy contributed to the material and cultural development of the state. The state was in cultural and scientific interaction with Islamic states such as the Mamluks, Abdulvadis and Merinids. As a result, the Hafsids, as a Tunisia-based state, have taken a place in the history of Islam by leaving important traces in the Islamic civilization politically, administratively and socio-culturally.