Türkiye’de toplumsal yaşlanma ve çalışma hayatı: Özellikler, sorunlar ve bir uygulama

Abstract

Ortalama yaşam süresinin uzaması ve doğum oranlarının azalmasıyla birlikte yaşanan toplumsal yaşlanma sürecinde toplam nüfus içinde yaşlı nüfus oranı artış göstermektedir. Türkiye için 2000’li yıllardan itibaren doğurganlık hızının giderek yavaşlaması ve ortanca yaşın artmasıyla birlikte hız kazanan toplumsal yaşlanma süreci birçok riski beraberinde getirmiştir. Yaşlı bakımı, yaşlı yoksulluğu ve yaşlı nüfusun içinde kadınların daha fazla olmasıyla ortaya çıkan yaşlılığın kadınlaşması gibi sorunlarla birlikte toplumsal yaşlanma sürecinde işgücü piyasaları açısından da önemli sorunlar ortaya çıkmaktadır. Nüfusun yaşlanması işgücünün de yaşlanması anlamına gelmektedir. Çalışmanın merkezini yaşlı çalışanların çalışma hayatında yaşadığı sorunlar oluşturmakla birlikte, öncelikle farklı kronolojik yaş sınıflandırmaları doğrultusunda yaşlı çalışan tanımlarına yer verilmiştir. Bu kapsamda çalışmada, yaşlı çalışanların işgücü piyasasında karşılaştıkları sorunlar, bireylerin belirli bir yaş grubunun üyesi olmaları nedeniyle istihdam süreçlerinde ayrımcılığa maruz kalmalarını ifade eden yaşa dayalı ayrımcılık, hızla gelişen teknolojinin üretimde yoğun kullanılmasıyla birlikte uzun yıllar aynı işi yaparak elde edilen bilgi ve becerilerin önemini kaybetmesi ve ortalama yaşam süresinin uzamasına bağlı olarak örgütlerde farklı kuşakların bir arada çalışmasının yol açtığı sorunlar merkezinde ele alınmıştır. Çalışmanın üçüncü bölümünde ise, otomotiv sektöründe çalışan 40 yaş üzeri yaşlı çalışanlar ile nitel araştırma yöntemlerinden yarı-yapılandırılmış görüşme yöntemi gerçekleştirilmiştir. Çalışmanın amacı, 40 yaş üzeri yaşlı çalışanların çalışma koşulları, teknolojiye uyum, güvencesizlik, ayrımcılık, farklı kuşaklarla ilişkiler, ücret ve yaşam koşulları, eğitim ve geleceğe yönelik beklentiler çerçevesinde yaşadıkları sorunları yaş ile ilişkilendirerek analiz etmektir.

The proportion of elderly population in the total population is increasing in the social ageing process experienced with the prolongation of life expectancy and decrease in birth rates. For Turkey, the social ageing process, which has accelerated since the 2000s with the slowdown in the fertility rate and the increase in the median age, has brought along many risks. Along with problems such as elderly care, elderly poverty and the feminization of old age, which emerges with a higher proportion of women in the elderly population, important problems also arise in terms of labour markets in the process of social ageing. The ageing of the population also means the ageing of the labour force. Although the problems experienced by older workers in working life constitute the centre of the study, firstly, the definitions of older workers in line with different chronological age classifications are given. In this context, the problems faced by older workers in the labour market are addressed in the study in terms of age-based discrimination, which refers to the discrimination of individuals in employment processes due to being a member of a certain age group, the loss of the importance of knowledge and skills acquired by doing the same job for many years with the intensive use of rapidly developing technology in production, and the problems caused by different generations working together in organisations due to the prolongation of life expectancy. In the third part of the study, semi-structured interviews, one of the qualitative research methods, were conducted with older employees over the age of 40 working in the automotive sector. The aim of the study is to analyse the problems experienced by older employees over the age of 40 within the framework of working conditions, adaptation to technology, precariousness, discrimination, relations with different generations, wages and living conditions, education and expectations for the future by associating them with age.