Epigrafik kaynaklar ışığında Antik Roma’da kadın köleler ve azatlı kadınlar arasındaki “mater familias” örnekleri

Abstract

İnsanların özgürlüklerinden yoksun bırakılarak başkalarının malı olarak kabul edilmesi kölelik olarak adlandırılabilir. Kölelik kurumu, bütün Eski Çağ medeniyetlerinde olduğu gibi Roma’da da toplumsal bir olgu olarak kabul edilmiş ve hukuk sistemi tarafından düzenlenerek yasallaştırılmıştır. Romalılar insanları özgürler (liberi) ve köleler (servi) olarak ikiye ayırmışlardı ve bu ayrım hukuken meşru sayılmıştı. Hürler hakların sahibiydi, köleler ise hakların konusunu teşkil ediyordu. Köleler, Antik Roma dönemi boyunca özgür insan gücünün yanında vazgeçilmez bir unsur olarak yer almışlar ve toplumsal ve ekonomik hayatın önemli bir parçası olmuşlardı. Roma’da kadın köleler de toplumsal ve ekonomik hayatın her alanında kullanılmışlardır. Hayatları boyunca efendilerine hizmet etmek zorunda olan kadın köleler, bir eşya gibi alınıp satılabilen, her türlü hak ve fiil ehliyetinden yoksun, sahipleri tarafından her an öldürülebilme korkusuyla yaşayan bir konumda olmuşlardır. Roma’da kölelik konusunu ele alan bu çalışma, kadın kölelerin günlük yaşamdaki fonksiyonları, kölelik kurumunun kadın köleler üzerindeki etkisi ve özellikle azatlı kadın kölelerin toplum içindeki konumları üzerinde yoğunlaşmıştır. Çalışma beş bölümden oluşmuştur. Birinci bölümde Roma tarihi ve antik dönem kaynakları hakkında kısa bilgiler verilmiştir. İkinci bölümde kölelik kavramı ve geçmişten günümüze çeşitli kölelik sistemleri hakkında bilgi verilmiştir. Üçüncü bölümde Roma’da hukukun gelişim süreci, köleliğin ortaya çıkışı, kölelik türleri, köle-hâkimiyet ilişkisi ve köle hakları üzerinde durulmuştur. Dördüncü bölümde kadın kölelerin yaşayış şekilleri, kullanıldıkları alanlar, kadın köle ticareti, kadın köle hakları ve kadın kölelerin, kölelik kurumuna karşı göstermeye çalıştıkları mukavemet ele alınmıştır. Beşinci bölümde ise köleliği sona erdiren azat işlemleri ve kadın kölelerin azat edildikten sonraki durumları hakkında bilgi verilmiştir.

Slavery can be called as deprivation of people their freedom as the property of others. The institution of slavery was accepted as a social phenomenon in Rome as well as in all ancient civilizations and was legalized by the legal system in Rome. The Romans had divided people into as free people (liberi) and slaves (servi) and this distinction was considered legitimate. Free people had rights, slaves were the subject of rights. The slaves were an indispensable element alongside the free manpower during the Roman period and they became an important part of social and economic life. Female slaves were also used in all areas of social and economic life in Rome. Women slaves who had to serve their masters throughout their lives were in a position to be bought and sold as an item, and who had no rights and acts, living in fear of being killed at any time by their owners. This study which deals with the subject of slavery in Rome, focuses on the functions of female slaves in daily life, the effect of slavery institution on female slaves and especially the position of freed female slaves in society. The study consists of five chapters. In the first chapter, is given information about Roman historical and ancient sources. In the second chapter, is given information about the slavery and various slavery systems from past to present. In the third chapter, were emphasized development process of law, the emergence of slavery in Rome, the types of slavery, the relationship between slave-dominance and the rights of slaves. In the fourth chapter, were discussed the living forms of female slaves, the areas where they are used, the female slave trade, the female slave rights and the resistance of the female slaves against the slavery institution. In the fifth chapter, it is given information about the procedures ending slavery and the status of women slaves after they are freed.