Türk tasavvuf şiirinde nakşî gelenek

Abstract

Bu çalışma, Türk İslam Edebiyatı bilim dalında hazırlanmıştır. 247 sayfadan oluşan çalışma, giriş ve sonuç bölümleri haricinde 3 bölümden müteşekkildir. Giriş bölümünde, zümre edebiyatı tabirinden yola çıkılarak çalışmanın niteliğine dair hususlar verilmiştir. İlk bölümde, çalışma Osmanlı Müesseseleri ve Medeniyeti öncelikli alanında hazırlandığı için bu alanla ilgili olduğu düşünülen tasavvuf, tarikat ve tekkelerden söz edilmiş; Nakşibendî tarikatına değinilmiş ve Nakşî tekkeleri sayesinde oluşan şiir muhitlerinden bahsedilmiştir. İkinci bölüm, 180 Nakşî şair biyografisiyle birlikte, bir tezkire hüviyetine bürünmüştür. Yaklaşık 100 kadar temel biyografik kaynaktan elde edilen bilgilerle, kronolojik sıra gözetilerek şairlerin hayat hikâyeleri kısa ve öz bir şekilde ele alınmıştır. Bu bölümün içinde, Nakşibendiyye’ye intisabı şüpheli olan 3 şair için ayrı bir başlık açılmış ve burada şüphe sebebiyle birlikte şairlerin hayatlarından bahsedilmiştir. Ayrıca biyografilerden elde edilen verilerle, istatiksel bir analiz ve meslek-memleket tablosu hazırlanmıştır. Üçüncü ve son bölüm olan Nakşî Şairlerin Şiirlerinde Nakşibendîlik isimli kısımda, bu geleneğe has olduğu düşünülen 21 kavram tahlil edilmeye çalışılmıştır. Bu kavramlar tahlil edilirken 16, 17, 18, 19 ve 20. yüzyıldan birer divan seçilmiş ve bu divanlardan şiir örnekleri alınmıştır. Divanlar seçilirken şairlerin şeyhlik yapmış olmaları ve şiirdeki yetenekleri göz önünde bulundurulmuştur. Sonuç kısmında ise çalışmada tespit edilmiş sonuçlar maddeler hâlinde verilmiştir.

This study was prepared in the field of Turkish-Islamic Literature. The study, which consists of 247 pages, consists of 3 parts, except for the introduction and conclusion parts. In the introductory part, the issues related to the qualification of the study are given based on the term coterie literature. In the first part, since the study was prepared in the priority field of Ottoman Institutions and Civilization, sufism, sects and lodges that are thought to be related to this field are mentioned. The Naqshbandi sect is mentioned and the poetic circles formed by the Naqshi lodges are mentioned. The second part, together with the biographies of 180 Naqshi poets, has taken on the identity of a “tezkire”. With the information obtained from about 100 basic biographical sources, the life stories of the poets are discussed in a short and concise way by considering the chronological order. In this section, a title was opened for 3 poets whose affiliation with the Naqshbandiyya was doubtful, and the reason for doubt and the lives of the poets were mentioned here. In addition, a statistical analysis and job-home town table were prepared with the data obtained from the biographies. In the third and last chapter, Naqshbandiyya in the Poems of Naqshi Poets, 21 concepts that are thought to be unique to this tradition have been tried to be analyzed. While analyzing these concepts, one divan was chosen from each of the 16th, 17th, 18th, 19th and 20th centuries and poetry samples were taken from these divans. While choosing the divans, the poets' being sheikhs and their talents in poetry were taken into consideration. In the conclusion part, the results determined in the study are given as items.