Yeni kurumsal iktisat çerçevesinde Türkiye’ye gelen doğrudan yabancı yatırımların değerlendirilmesi

Abstract

Bu çalışmada Türkiye’ye gelen doğrudan yabancı yatırımlar Yeni Kurumsal İktisat perspektifinde analiz edilmektedir. Türkiye’ye gelen doğrudan yabancı yatırımların potansiyelin altında kalmasının nedenleri kurumlar, işlem maliyetleri, mülkiyet hakları gibi argümanlara dayandırılarak ortaya konulmuştur. Bu nedenle kurumsal belirleyicilerin Türkiye’ye gelen doğrudan yabancı yatırımlar üzerindeki etkisi araştırılmıştır. 1999-2021 yılları arasında kapsayan bu çalışmada; dışa açıklık, büyüme, enflasyon, insani gelişme endeksi değişkenleriyle birlikte hükümetin etkinliği, politik istikrar, yolsuzluğun kontrolü, hesap verilebilirlik, hukukun üstünlüğü, regülasyon kalitesi, sivil özgürlükler ve siyasi haklar da kurumsal değişkenler olarak yer almaktadır. Kurumsal değişkenlere Asal Bileşenler Analizi uygulanarak formel kurumlar değişkeni elde edilmiştir. Çalışmada, dört farklı model oluşturularak ARDL sınır testi yöntemiyle formel kurumlar ile Türkiye’ye gelen doğrudan yabancı yatırımlar üzerindeki ilişki tespit edilmiştir. Dışa açıklık değişkenin doğrudan yabancı yatırımlar üzerinde pozitif bir etkiye sahip olduğu, formel kurumlarla arasında uzun dönem ilişkisi olduğu tespit edilmiştir. Enflasyon değişkenin doğrudan yabancı yatırımlar üzerinde negatif bir etkiye sahip olduğu, formel kurumlarla arasında uzun dönem ilişkisi olduğu tespit edilmiştir. Uzun dönem katsayıları incelendiğinde ise her iki değişkene kıyasla formel kurumların doğrudan yabancı yatırımlar üzerinde daha fazla etkiye sahip olduğu gözlenmektedir. Büyüme ile formel kurumlar arasında uzun dönemli bir ilişkinin olmadığı sonucuna ulaşılmıştır.

This study analyzes foreign direct investments inward to Turkey from New Institutional Economics perspective. The reasons for attracting less than the potential of foreign direct investments to Turkey have been put forward based on arguments such as institutions, transaction costs, and property rights. For this reason, we have investigated the effect of institutional determinants on foreign direct investments in Turkey. This study covers 1999-2021; openness, growth, inflation, human development index variables, government effectiveness, political stability, control of corruption, accountability, the rule of law, quality of regulation, civil liberties, and political rights as institutional variables. We obtained the formal variables by applying the Principal Components Analysis to the institutional variables. In the study, we have created four different models for the relationship between formal institutions and foreign direct investments coming to Turkey. We have used by ARDL bound test method. We have found out the openness variable positively affects foreign direct investments and has a long-term relationship with formal institutions. We have determined that the inflation variable harms foreign direct investments and has a long-term relationship with formal institutions. When the long-term coefficients are examined, it is observed that formal institutions have more impact on foreign direct investments than both variables. We have concluded that there is no long-term relationship between growth and formal institutions.