Türk şiirinde Kâdirî gelenek

Abstract

Abdülkâdir-i Geylânî’nin müessisi olduğu Kâdiriyye, 15. yüzyılda Eşrefoğlu Rûmî ile Bursa bölgesinde; 17. yüzyılda ise İsmâil-i Rûmî ile İstanbul’da ve Rumeli topraklarında temsil edilmeye başlanmıştır. Tarihî süreçte, Osmanlı Devleti’nin hâkim olduğu Anadolu, Balkanlar ve adalar coğrafyasında birçok Kâdirî dergâhı tesis edilmiş ve bu dergâhlardan birçok mutasavvıf şair yetişmiştir. Türk edebiyatına manzum-mensur çok sayıda eser kazandıran bu şairlerin ve eserlerinin incelenmesi gerektiği düşüncesiyle hazırlanan çalışmamız üç bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde, Kâdirî tarikatına mensup şairlerin biyografilerine ve eserlerine yönelik bilgiler verilmiştir. İkinci bölümde, Kâdirî şairler tarafından yazılmış manzum eserler dil, üslûp, vezin, nazım şekilleri, nazım türleri gibi edebî yönlerden incelenmiş, üçüncü bölümde ise şiirlerde tekâsüf eden tasavvufî kavramlara yer verilmiştir. Böylece Kâdirîliğin Türk şiirindeki yeri, bütüncül bir yaklaşımla ortaya konmaya çalışılmıştır.

Qadiriyya, which was founded by Abdülkâdir-i Geylânî, started to be represented with Eşrefoğlu Rumi in the Bursa region in the 15th century, and with İsmail-i Rumi in İstanbul and Rumelia region in the 17th century. Throughout history, many Qadiri lodges were established in the regions of Anatolia, the Balkans and the islands, where the Ottoman Empire was dominant; and many sufi poets were trained in these lodges. The current study, which consists of three chapters, aims at examining these sufi poets and their works, who brought many works in verse and prose to Turkish literature. The first chapter gives information about the biographies and works of the poets belonging to the Qadiriyya. The second chapter analyses these poems written by the Qadiri poets in terms of literary aspects such as language, style, meter, verse forms and verse types; and the third chapter examines the mystical concepts frequently encountered in these poems. Thus, this study tries to reveal the role of Qadirism in Turkish poetry from a holistic perspective.