Ankilozan spondilitli hastalarda metotreksat tedavisinin etkinliği ve güvenirliği

Abstract

Ankilozan spondilit başlıca aksiyal iskeleti tutan kronik inflamatuar bir hastalıktır. Hastalığın etiyopatogenezinde ve doğal seyrinin anlaşılmasında elde edilen son gelişmeler daha rasyonel, daha erken ve daha agressif tedavi yaklaşıma işaret etmektedir. Literatürde ankilozan spondilitli hastlarda metotreksat tedavisinin etkinliği ve güvenirliği üzerine yeterince çalışma yoktur. Bu çalışmada metotreksat tedavisinin 3 ay süre ile kullanımının ankilozan spondilitli hastalara etkisinin araştırılması amaçlanmıştır. New York tanı kriterlerine uyan 16' sı metotreksat grubu ve 16' sı kontrol grubu olmak üzere toplam 32 ankilozan spondilitli hasta çalışmaya alınmıştır. Metotreksat grubuna alman hastaların 10' u erkek, 6' sı kadın olup ortalama yaşları 41.6 ± 10.5 yıl, ortalama hastalık süreleri 10.1 ± 5.5 yıl ve ortalama hastalık başlangıç yaşları 31.8 ± 5.5 yıl olarak bulunmuştur. Metotreksat grubu ile kontrol grubuna alınan hastalar arasında ortalama yaş, hastalık süresi, hastalık başlangıç yaşı ve cinsiyet ayırımı açısından bir farklılık bulunmamıştır. Her iki grup hastanın hastalık şiddeti açısından benzer olmasına dikkat edilmiştir. Ankilozan spondilitli olguların artiküler ve ekstra-artiküler bulgularını belirlemede olguların sakroiliak grafileri, lumbal, dorsal ve servikal grafileri ve akciğer grafısi çekilmiş; solunum fonksiyon testi, EKG ve ekokardiografıleri yapılmıştır. Ayrıca bütün hastaların göz muayeneleri yapılmış, anamnezlerinde gastroenterit ve ürogenital enfeksiyon sıklığı sorgulanmıştır. Metotreksat öncesi hemoram (hemoglobin, lökosit, trombosit), sedimantasyon hızı, CRP, tam idrar tetkiki, karaciğer profili (AST, ALT, ALP, total protein, albumin ve total bilüribin) ve diğer laboratuar tetkikleri (üre, kreatinin, ürik asit, kolesterol) yapılmıştır. Hepatit B ve C seroloj ileri, HLA-B27 antijeni, RF ve serum immunglobulinleri hastalarda çalışılmıştır. Metotreksat 7.5 mg dozunda haftada bir kez oral olarak verilmiştir. Hastalık takip parametreleri olarak sabah tutukluğu (dakika), gündüz ve gece bel ağrısı (VAS), baş-duvar uzaklığı (cm), çene-manubrium mesafesi (cm), göğüs ekspansiyonu (cm), Schober testi (cm), parmak ucu-fıbula başı mesafesi (cm), parmak ucu-yer mesafesi (cm), ağrılı eklem sayısı, hekimin ve hastanın hastalık aktivitesini global değerlendirmesi, modifıye entesopati indeksi, spondilit indeksi ve spondilit fonksiyonel indeksi alınmıştır. İstatistiksel değerlendirmede Wilcoxon Signed Rank test, Mann- Whitney U testi ve X2 testi kullanılmıştır. Üç aylık metotreksat tedavisi sonunda metotreksatm hastalar tarafından iyi tolere edildiği gözlenmiştir. Metotreksat laboratuar parametreleri üzerine olumsuz bir etkide bulunmamıştır. Sabah tutukluğu, ağrı, göğüs ekspansiyonu, Schober testi, entesopati indeksi, spondilit artiküler indeksi, hekimin ve hastanın global değerlendirmesi gibi temel hastalık parametreleri üzerine metotreksatın olumlu etkileri olduğu saptanmıştır. Ancak istatistiksel değerlendirmede metotreksatın bu anlamlı etkilerinin kontrol grubundan daha üstün olmadığı bulunmuştur. Sonuç olarak ankilozan spondilitli hastalarda üç ay süreyle metotreksat kullanımının iyi tolere edildiği, hastalığın temel parametreleri üzerine anlamlı etkileri olduğu ancak bu etkilerin kontrol grubundan daha üstün olmadığı kanaatine varılmıştır.