Tutum-davranış ilişkisi ve ideolojik asimetri: Güneydoğu bölgesindeki Türk, Arap ve Kürtlerin Suriyeli göçmenlere yönelik tutumları ve sosyal mesafe algıları

Abstract

Bu çalışmada Güneydoğu illerinde yaşayan Türk, Arap ve Kürt sosyal kimlik gruplarının dış grup olarak Suriyelilere yönelik tutumları ve sosyal mesafe algıları arasındaki ilişkinin çok düzeyli bir yaklaşım ile incelenmesi amaçlanmıştır. Araştırmanın verileri 715 katılımcıdan elde edilmiştir ve verilere ilişkin analizler iki aşamada gerçekleştirilmiştir. İlk aşamada sosyal tutumun öncülleri olan değer sistemleri ve sosyal inanç sistemlerinin dış gruba yönelik olumsuz tutum ve sosyal mesafe ile ilişkisi incelenmiştir. Schwartz Değer Kuramının birey düzeyi değerleri ve genelleşmiş inançlar olarak sosyal aksiyomların dış gruba yönelik olumsuz tutum ve sosyal mesafe algısı ile ilişkisi üç farklı sosyal kimlik grubu için de incelenmiştir. Olumsuz tutum ve sosyal mesafe ile güçlü ilişkiler sergileyen değer boyutlarından öz-aşkınlık ve öz-genişletim, sosyal aksiyomlardan ise sosyal sinizm ikinci aşamadaki ideolojik asimetri sınamalarına dahil edilmiştir. İkinci aşamada dış gruba yönelik tutum ve sosyal mesafe algısı dört farklı açıklama düzeyi (birey içi, bireyler arası, konum ve ideoloji) içeren Sosyal Baskınlık Kuramının ideolojik asimetri hipotezi ile incelenmiştir. İdeolojik asimetri hipotezi için gruplar arası karşılaştırmanın bağlamı grupların toplumsal statüdeki yeridir. Bu doğrultuda Türk, Arap ve Kürt sosyal kimlik gruplarının toplumsal statü algısı değerlendirilmiş ve buna göre Türk kimlik grubunun yüksek statülü; Arap ve Kürt kimlik gruplarının ise düşük statülü olarak algılandığı tespit edilmiştir. İdeolojik asimetri hipotezinin ilk savına göre yüksek statülü grup üyelerinin sosyal baskınlık yönelimi, hiyerarşi artıran meşrulaştırıcı mitler, olumsuz tutum ve sosyal mesafe ortalamaları düşük statülü grubun ortalamasından anlamlı düzeyde daha yüksektir ve bu sav mevcut çalışmada da desteklenmiştir. Daha sonra Türk, Arap ve Kürt sosyal kimlik grupları için sosyal baskınlık yöneliminin meşrulaştırıcı mitler, olumsuz tutum ve sosyal mesafe ile arasındaki ilişkilere yönelik ilişkisel analizler gerçekleştirilmiştir ve bu ilişkilerin grup düzeyinde anlamlı farklılıklar sergileyip sergilemediği karşılaştırılmıştır. İdeolojik asimetri hipotezi ile tutarlı olarak düşük statülü Arap ve Kürt kimlik grupları ile karşılaştırıldığında yüksek statülü Türk kimlik grubunda sosyal baskınlık yöneliminin meşrulaştırıcı mitler, olumsuz tutum ve sosyal mesafe ile arasındaki ilişkinin daha güçlü olduğu ve anlamlı düzeyde farklılaştığı görülmüştür. Araştırmanın bulguları, sosyal baskınlık yöneliminin toplumsal statüsü eşit olmayan gruplar için sosyal tutumu yordayan güçlü bir bireysel farklılık değişkeni olduğunu; sosyal tutum bir dış grup üyesine yönelik olduğunda tutumun Sosyal Baskınlık Kuramı gibi çok düzeyli yaklaşımlar ile anlaşılabileceğini göstermiştir.

This study aims to examine the relationship between the attitudes of Turkish, Arab and Kurdish social identity groups living in the Southeastern provinces towards Syrians as an outgroup and their perceptions of social distance using a multilevel approach. The data obtained from 715 participants were analyzed in two stages. In the first stage, the relationship between value systems and social belief systems, which are the antecedents of social attitudes, with negative attitudes towards the outgroup and social distance was examined. The relationship between Schwartz Value Theory's individual level values and social axioms as generalized beliefs and negative attitudes towards the outgroup and perception of social distance was examined for three different social identity groups. Self-transcendence and self-enhancing dimensions of the values and social cynicism of the social axioms, which exhibit strong relationships with negative attitudes and social distance, were included in the ideological asymmetry tests in the second stage. In the second stage, attitudes towards the outgroup and the perception of social distance were examined with the ideological asymmetry hypothesis of the Social Dominance Theory, which includes four different levels of explanation (intra-individual, inter-individual, position, and ideology). For the ideological asymmetry hypothesis, the context of intergroup comparison is the position of groups in social status. Accordingly, the social status perception of Turkish, Arab and Kurdish social identity groups was evaluated and it was determined that the Turkish identity group was perceived as high status, while the Arab and Kurdish identity groups were perceived as low status. According to the first claim of the ideological asymmetry hypothesis, the mean levels of social dominance orientation, hierarchy-enhancing legitimizing myths, negative attitudes and social distance of the high-status group members are significantly higher than the mean levels of the low-status group and this claim was supported in the present study. Relational analyses were then conducted on the relationships between social dominance orientation and legitimizing myths, negative attitudes and social distance for Turkish, Arab and Kurdish social identity groups to investigate whether these relationships yielded any significant inter-group differences. Consistent with the ideological asymmetry hypothesis, the relationship of social dominance orientation with legitimizing myths, negative attitudes and social distance was stronger and significantly differentiated in the high-status Turkish identity group compared to the low-status Arab and Kurdish identity groups. The current findings showed that social dominance orientation is a strong individual difference variable predicting social attitude for groups with unequal social status; when the social attitude is directed towards an outgroup member, the attitude can be understood with multilevel approaches such as Social Dominance Theory.