Hayvanlara yönelik ayrımcılığı gruplar arası düzlemde ele almak: Türcülüğün sosyal baskınlık ve sosyal temsiller kuramları bağlamında incelenmesi

Abstract

Bu tez çalışması hayvanlara yönelik önyargı/ayrımcılık olarak tanımlanan türcülüğün (speciesism) sosyal psikolojik incelemesini yapmak amacıyla yürütülmüştür. İnsan grupları arasındaki hiyerarşiyi açıklamada kullanılan Sosyal Baskınlık Kuramı (SBK) çalışmanın kuramsal çerçevesini oluşturmaktadır. SBK bağlamında türcülüğün diğer ayrımcılık biçimleriyle olan ilişkisi, benzerlikleri ve farklılıkları incelenmiş ve insan-hayvan arasında inşa edilen hiyerarşik yapı SBK zemininde görgül olarak çalışılabilir bir fenomen haline getirilmeye çalışılmıştır. Araştırma, ön çalışma ve ana çalışma olmak üzere iki aşamadan oluşmaktadır. Heriki aşama da çevrimiçi olarak gerçekleştirilmiş ve veriler anket yoluyla toplanmıştır. Toplam 346 (Ort.yaş = 31.58) katılımcıyla yürütülen ön çalışmada, ana çalışmada kullanmak amacıyla çocuklara yönelik önyargıların incelendiği Çocuklara Yönelik Çelişik Yaşçılık Ölçeği isimli bir ölçüm aracı geliştirilmiştir. Farklı beslenme düzenine/yaşam tarzına sahip toplam 695 (Ort.yaş= 28.09) katılımcıyla yürütülen anaçalışmada ise türcülüğün; çocuklara yönelik yaşçılık, cinsiyetçilik, mülteci düşmanlığı ve Sosyal Baskınlık Yönelimi (SBY) ile ilişkisi incelenmiş ve her birayrımcılık biçimini en güçlü yordayan değişkenler tespit edilmiştir. Çalışmanın bir diğer önemli amacı ise Sosyal Temsiller Kuramı çerçevesinde katılımcıların hayvanlara dair hangi tür sosyal temsillere sahip olduğunu belirlemektir. Demografik özelliklerden beslenme düzeni/yaşam tarzı ve türcülük düzeyinin sosyaltemsillerle ilişkisi mercek altına alınmıştır. Ana çalışma süreci hem nicel hem denitel veri toplama ve analiz teknikleri kullanılarak yürütülmüştür. Sonuçlar hipotezleri destekler bir şekilde, hayvanlara yönelik tutumlar ile insan dış gruplarına yönelik tutumlar arasında pozitif ve anlamlı ilişkiler bulunmuştur. Hepçiller nicel ölçümlerde etik vegan/vejetaryenlerle karşılaştırıldığında dış gruplara karşı daha önyargılı bulunurken, hayvan temsillerinde bir farklılık tespit edilememiştir. Bulgular literatürdeki çalışmalar çerçevesinde tartışılmıştır.

The purpose of this study is to make a social psychological analysis of speciesism. Social Dominance Theory (SDT) constitutes the study's theoretical framework. Inthe context of SDT, the relationships, similarities and differences between speciesismand other forms of discrimination have been examined and it has been tried to makespeciesism an empirically investigated phenomenon on the ground of SDT. Theresearch consists of two phases, the preliminary study and the main study. Bothphases were carried out online and data were collected through questionnaires. Inthe preliminary study (N = 346, Mage = 31.58), a measurement tool was developed toexamine prejudices against children for use in the main study. In the main study,which was conducted (N = 695, Mage = 28.09) with different diets/lifestyles groups,the relationship between speciesism and adultism, sexism, racism and SocialDominance Orientation was examined. In addition, the most powerful predictors ofeach form of discrimination were identified. Another important aim of the study is-within the framework of Social Representation Theory-to determine what kind ofsocial representations the participants have about animals. The relationship betweendiet/lifestyle and speciesism level with social representations has been scrutinized. The main study process was conducted using both quantitative and qualitative datacollection and analysis techniques. Positive and significant relationships were found between attitudes towards animals and attitudes towards human outgroups.Omnivores were more biased towards outgroups than ethical vegan/vegetarians inquantitative measures, but no difference was found in animal representations. Thefindings were discussed with previous studies in the literature.