Domates pas akarı ile beslenen Amblyseius swirskii (Athias-Henriot) (Acari: Phytoseiidae)’nin biyolojisi üzerine araştırmalar

Abstract

Dünyada örtü altı ve açık tarla domates yetiştiriciliğinde, domates pas akarı, Aculops lycopersici (Massee) (Acari: Eriophydae) önemli verim kayıplarına neden olmaktadır. Bitkinin yeşil aksamında paslanmaya ve kurumalara neden olan bu zararlı ileri aşamada meyvelerin ekonomik değerini düşürmektedir. Bu tezin ana konusu, domates pas akarına karşı biyolojik mücadelenin gerçekleştirilmesidir. Bu çalışmanın amacı 2021-2022 yıllarında laboratuvar koşullarında 2 sırık çeşit (TGB230312, Bt Taylin) ve 4 oturak domates çeşidi (Rio Grande, SC2121, UG19406,Nazar) üzerinde Amblyseius swirskii Athias-Henriot’un domates pas akarı ile beslenmesi sonucunda avcının hayat tablosu ve avlanma kapasitesi parametrelerinin, sayısal ve işlevsel tepkilerinin belirlenmesidir. Tezin diğer bir amacı ise 2022 yaz-sonbahar döneminde sera koşullarında aynı domates çeşitlerine bulaştırılan A. lycopersici’ye karşı A. swirskii salımı (avcı: av; 1:20) yapıldıktan sonra avcı ve zararlı türün popülasyonlarının izlenmesidir. A. swirskii’nin domates pas akarı üzerinde beslenmesi sonucunda farklı domates çeşitlerinde ortalama 1,10-1,34günde yumurtalarının açıldığını, ortalama 5,96-6,42 günde bırakılan yumurtaların %77-94’ününergin olduğu, ergin dönemde dişi başına toplam 16,13-28,47 yumurta bıraktığı, net üreme gücünün (R0) 12,81-24,05, kalıtsal üreme yeteneğinin (rm) 0,158-0,215, artış oranı sınırı (λ) 1,171-1,240 ve ortalama döl süresinin (T0) 13,18-16,92 gün arasında değiştiği ve işlevsel tepkisinin TipII olduğu belirlenmiştir. Yirmi bir gün ara ile yapılan altı salımın arkasından salım yapılmayan kontrol parsellerine göre A. swirskii salımı yapılan parsellerde önemli düzeyde A. lycopersici popülasyonu düşük bulunmuştur. Kontrol parsellerindeki en yüksek A. lycopersici popülasyonu haziran sonu ve ekim başında görülürken, A. swirskii salımı yapılan parsellerde sadece haziranortasında görülmüştür. Ayrıca en yüksek A.swirskii popülasyonları da temmuz ortasındabelirlenmiştir. Bu sonuçlar, ard arda yapılan salımlardan sonra A. swirskii’nin A. lycopersici popülasyonunu baskıladığını göstermiştir.

Tomato rust mite, Aculops lycopersici (Massee) (Acari: Eriophydae), causes significant yield losses in greenhouse and open field tomato cultivation in the world. This pest causes rusting and drying of the green parts of the plant and decreases the economic value of the fruits at a later stage. The main subject of this thesis is the realization of biological control against tomato rust mites. The aim of this study is to determine the life table and hunting capacity parameters, numerical and functional responses of the predator because of the feeding of Amblyseius swirskii Athias-Henriot with tomato rust mite on 2 pole varieties (TGB230312, Bt Taylin) and 4 seated varieties of tomatoes (Rio Grande, SC2121, UG19406, Nazar) under laboratory conditions in 2021-2022. Another aim of the thesis is to monitor the populations of the predator and the pest species after the release of A. swirskii (predator: prey; 1:20) against A. lycopersici infecting the same tomato cultivars under greenhouse conditions in the summer-autumn period of 2022. As a result of A. swirskii feeding on tomato rust mites, eggs of the predator hatched in average of 1,10-1,34 days in different tomato varieties, 77-94% of the eggs laid in an average of 5.96-6.42 days were adults, and a total of 16.13-28, 47 eggs were laid, net reproductive capacity (R0) ranged between 12.81-24.05, hereditary reproductive ability (rm) between 0.158-0.215, rate of increase limit (λ) between 1.171-1.240 and mean generation time (T0) between 13.18-16.92 days and the functional response was Type II. A. lycopersici population was found to be significantly lower in the A. swirskii released plots compared to the non-released control plots after six releases at twenty-one-day intervals. The highest A. lycopersici populations in the control plots were observed in late June and early October, whereas the highest A. swirskii populations wereobserved only in mid-June. The highest A. swirskii populations were also found in mid-July. These results showed that A. swirskii suppressed the A. lycopersici population after successive releases.