Orhaneli Çayı'nın epilitik diyatomeleri ve bentik omurgasızlarının ilişkilendirilmesi ile kirlilik düzeyinin saptanması

Abstract

Bu çalışmada Orhaneli Çayı'nın kirlilik seviyesi epilitik diyatomeler ve bentik omurgasızlar kullanılarak belirlenmiştir. Nisan 2001 ? Mayıs 2002 tarihleri arasında altı istasyondan aylık olarak toplanmış, bentik omurgasız ve epilitik diyatome örneklerinin komunite yapıları araştırılmıştır. Ayrıca 28 fiziksel ve kimyasal değişken de akarsuyun özelliklerini belirlemek için ölçülmüştür. Principal Komponents Analizi sonuçları Elektriksel İletkenlik, Toplam Çözünmüş Madde, Toplam Sertlik, Magnezyum, Klor, Silis ve Sülfat'ın akarsuyun karakteristik özelliklerini etkileyen en önemli kimyasal değişkenler olduğunu göstermiştir. Sıcaklık, pH, Karbonat, Bikarbonat ve Biyokimyasal Oksijen İhtiyacı ise akarsuyu karakterize eden diğer değişkenler olmuştur. İstatistiksel analiz sonuçları akarsu havzasının sırasıyla jeoloji, arazi kullanımı (madencilik aktiviteleri), organik kirlilik ve fiziksel karakteristiklerden etkilendiğini kanıtlamaktadır. Bentik omurgasızlar 103 taksondan oluşurken epilitik diyatomeler 199 takson ile temsil edilmişlerdir. Orhaneli Çayı'nda kirlilik gradientini belirlemek için bentik omurgasızlara dayanan 27, epilitik diyatomelere dayanan 20 metrik uygulanmıştır. Test edilen birçok metrik fiziksel ve kimyasal değişkenlerle anlamlı ilişki göstermiştir. DCA Analizi % EPT, % Oligochaeta ve 1 ? GOLD İndeksi gibi bentik omurgasızlara dayanan kompozisyon metriklerinin, epilitik diyatomelere dayanan iki çeşitlilik metriğinin ve Trofik Diyatom İndeksinin komunite yapılarını karakterize eden en kuvvetli metrikler olduğunu göstermiştir. PCA Analizi bentik omurgasızlara dayanan birçok kompozisyon, takson zenginliği ve tolerans metriklerinin organik kirlilikle ilişkili olduğunu, çeşitlilik, tolerans/toleranssızlık, bazı takson zenginliği ve tolerans metriklerinin ise inorganik kirlilik ve jeoloji ile ilişkili olduğunu göstermiştir. Bununla birlikte diyatomelere dayanan birçok kompozisyon metriği, Trofik Diyatom İndeksi ve Toplam Organizma Sayısı havzanın inorganik kirliliği ve jeolojisi ile yüksek korelasyon göstermiştir. CCA Analizi sonuçları akarsu havzasının jeolojik özelliklerinin ve madencilik faaliyetlerinin bentik omurgasız ve epilitik diyatomelerin komunite yapılarını etkileyen ilk iki faktör olduğunu göstermiştir. İstatistiksel analiz sonuçları ii Orhaneli Çayı'nda organik kirliliğin belirlenmesinde bentik omurgasızların epilitik diyatomelere göre daha duyarlı olduğunu göstermiştir. İnorganik kirliliğin ve madencilik faaliyetlerinin belirlenmesinde ise her iki organizma gurubu da iyi indikatör olmuşlardır.

In this study, pollution level of Orhaneli Stream by using epilithic diatoms and benthic macroinvertebrates were determined. Benthic macroinvertebrate and epilithic diatom samples were collected and their community structure were investigated from samples taken monthly from April 2001 to May 2002 at six stations. Twenty eight physical and chemical variables were also measured to determine the stream water characteristics. The Principal Components Analysis showed that Electrical Conductivity, Total Dissolved Substances, Total Hardness, Magnesium, Chlorine, Silica and Sulphate were the major chemical variables that influenced the stream water characteristics. Temperature, pH, Carbonate, Bicarbonate and Biochemical Oxygen Demand were another variables that characterized stream water. Statistical analysis results proved that the stream catchment was influenced by geology, land use such as mining activities, organic pollution and physical characteristics respectively. The benthic macroinvertebrates were consisted of 103 taxa while epilithic diatoms were represented by 199 taxa. Twenty seven benthic macroinvertebrate based and 20 epilithic diatom based metrics were carried out to determine the pollution gradient in Orhaneli Stream. Most of tested metrics were significantly related to physical and chemical variables. DCA Analysis showed that composition metrics based on benthic macroinvertebrates such as % EPT, % Oligochaeta and 1 ? GOLD index and two diversity metrics and Trophic Diatom Index based on epilithic diatoms were the most powerful metrics to characterize the community structures. PCA Analysis indicated that most of composition, taxon richness and tolerance metrics based on benthic macroinvertebrates were correlated with organic pollution while diversity, tolerance/intolerance, some taxon richness and tolerance metrics were indicated inorganic pollution and geology. However, most of diatom based composition metrics, Trophic Diatom Indices and Total Organism Density were highly correlated with inorganic pollution and geology of the catchment. CCA Analysis results indicated that geological characteristics and mining activities of stream catchment were two main iv factors influencing benthic macroinvertebrate and epilithic diatom community structures. Statistical analysis results showed that benthic macroinvertebrates were more sensitive than diatoms to determined organic pollution in Orhaneli Stream. However, both organism groups studied were good indicators to determine the impact of inorganic pollution and mining activities.